Mało znany jest fakt jak wielki znaczenie miał zaratusztrianizm dla kształtowania się innych religii. Dlatego przekazujemy wam obszerniejsze opracowanie na temat wzajemnych relacji i wpływów jakie wywierał i wywiera zaratusztrianizm na inne religie, kulty, nurty duchowe i koncepcje filozoficzne. W opracowaniu pokazujemy także jego źródła. Mimo, że tekst jest dłuższy niż zwykle, trudno było uniknąć uproszczeń i uogólnień. W wielu przypadkach sygnalizujemy jedynie problem. Każdy z tych elementów może być przedstawiony lepiej, rzecz jasna, w dużo większym oddzielnym artykule, ba można być obiektem pracy doktorskiej, ale nie taki był cel tego opracowania. Chodziło nam o to byście uzyskali ogólną orientacje na ten temat. W niektórych przypadkach mało znanych sekt, czy kultów podaliśmy źródła internetowe pozwalające poszerzyć informacje. Staraliśmy się utrzymać sekwencje chronologiczne, ale nie zawsze to było możliwe. Datowania w wielu przypadkach są przedmiotem sporów naukowych, dlatego w tym przypadku przyjęliśmy zasadę konsensusu wśród większości badaczy. Artykuł uzupełnia prezentowana już infografika pozwalająca mniej więcej zorientować się w chronologii.

ŹRÓDŁA ZARATUSZTRIANIZMU

MAZDAIZM

Mazdaizm, podstawa kolejnych religii perskich (zaratusztrianizmu, mazdaizmu achemenidzkiego, manicheizmu, zoroastryzmu średnioperskiego za panowania dynastii Sasanidów III–VIII w. i nowoperskiego, a także zurwanizmu).

Przed reformą Zaratusztry najważniejsze wreligii Irańczyków i Indoirańczyków było oddawanie czci (aw. Jasna, staro Ind. Jadzñá) bogom (aw. Daēva, staro pers.Daiva, staro ind. Devá ; patrz Daiva, Dēv), w których niezbędnym elementem było przygotowanie świętego napoju haoma, (aw. haoma, staro pers. hauma, staro ind. sóma). Czcili bóstwa, z których część nosiła takie same lub prawie identyczne imiona jak bogowie wedyjscy, na przykład Mitra/Mitra, Vaju/Vāju, Tvareštar/Tvaṣṭar, a niektórzy reprezentowali wspólne boskie funkcje, na przykład Veretragna/Indra (wojownik), Spenta Armaiti/Pṛthivī (ziemia), Atar/Agni (Ogień). Naczelnym bóstwem irańskiego panteonu był Ahura Mazda (Ormuzd) stwórca (datar) w tym sensie, że sprawował władzę nad stworzeniem, ustanawiając porządek i stawiając wszystko na swoim właściwym miejscu. Rzeczywistym stwórcą uniwersum był Demiurg zwany „Rzemieślnikiem” – (Tvareštar)/Zurwan. Kosmos miał strukturę trójpoziomową, składającą się z ziemi, atmosfery i niebios. Ziemię podzielono na sześć koncentrycznie ułożonych kontynentów, które otaczały centralny kontynent (śr. pers. Chwanirah), gdzie znajdowała się Arianem Waedżo (śr. pers. iran-wedż) „Ziemia Ariów”. W centrum ziemi znajdowała się kosmiczna góra Alborz[6]. Na południu znajdował się ocean Vorukaša. Nad ziemią i przestrzenią nieba znajdowało się kamienne sklepienie, za którym była sfera Nieskończonych Świateł i niebiańska siedziba zwana Najlepszym Istnieniem (vahišta-ahu) i Dom Pieśń[8]. Pod ziemią znajdowało się królestwo Nieskończonej Ciemności (anagra temā). Świat spoczywał na wodach chaosu i był otoczony przez nie. Człowiek posiadał według późniejszych przekazów wiele dusz. Jedna z dusz znajdowała się w ciele, a druga, zwana Frawaszi pełniła rolę geniusza /opiekuna w świecie duchowym. Życie pośmiertne wiązało się z pokonaniem mostu Czinwat, ale nieznane są zasady etyczne, które pozwalały duszy przejść do świata duchowego].

Wiele elementów mazdaizmu przejął zaratusztrianizm staroperska religia, którą, według tradycji głosił Zaratusztra w przypisywanych mu Gathach (najstarszej partii Awesty), zwany także (manthranem – „prowokującym do myślenia” [Jasna 50:5]

ZARATUSZTRIANIZM (od ok 1500 r. p.n.e.)

1. Okres nauczania Zaratusztry ok 50 lat (datowanie życia Manthrana Aszo Zaratusztry obecnie na czasy między 1500 a 1000 r. p.n.e.)

2. Okres pre-achemenidzki od XVI do VI w. p.n.e.

STAROŻYTNY ZARATUSZTRIANIZM

3. Okres Medyjsko–Achemenidzki 600 330 p.n.e.

4. Okres Hellenistyczny 330 p.n.e. do 238 p.n.e. (lub do pocztku I w n.e.)
5. Okres Sasanidzki 238 p.n.e. do 651 n.e.

NOWOŻYTNY ZARATUSZTRIANIZM

6. Okres Przejściowy pod panowaniem Arabskim 651 do 936 r. n.e.
7. Pierwsza diaspora: Parsowie w Indiach 936 do 1800 r.

8. 1800 dziś

RELIGIE I KULTY NA KTÓRE WPŁYW MIAŁA RELIGIA ZARATUSZTRY

JUDAIZM (od 2000/1500 p.n.e.)

Zaratusztrianizm miał duży wpływ kosmogonię, eschatologię, angelologię i demonologię Judaizmu po uwonieniu Żydów z niewoli babilońskiej przez Cyrusa Wielkiego i odbudowie Świątyni Jerozolimskiej ze środków królów achemenidzkich. Cyrus został obwołany przez nich mesjaszem. Żydowska idea, zbawiciela-mesjasza, kary za grzechy po śmierci, a także nieba i piekła ukształtowała się pod wpływem zaratusztrianizmu w okresie między VI a I w p..n.e. Koncepcje zaratusztriańskie szerzyły się w judaizmie głównie przez sekty faryzeuszy, a także Esseńczyków. Druga fala interakcji miała miejsce w czasach dynastii Sasanidów i wpłynęła na Talmud Babiloński. Z judaizmu przeniknęły przypuszczalnie do Chrześcijaństwa.

FILOZOFIA GRECKA

Wpływy koncepcji zaratusztriańskich są widoczne w filozofii jońskiej oraz w pismach pitagorejskich, a także w koncepcjach Platona. Wiele skazuje na to że zarówno Pitagoras i Platon jak zapoznawali się z nauczaniem Zaratusztry w Egipcie i Babilonie, znajdujących się wtedy pod panowaniem perskim. Te ośrodki były głównymi centrami naukowymi ówczesnego świat wraz z uniwersytetem Taksila w achemenidzkich Indiach. Panowanie tolerancyjnej dynastii w imperium perskim umożliwiało swobodny przepływ uczniów i idei także dzięki systemowi bezpiecznych dróg wybudowanych na rozkaz kolejnych władców.

Pliniusz mówi, że Ostanes mag wynalazł „magię” i nauczył ją wszystkich filozofów: Pitagorasa, Empedoklesa, Demokryta, i Platona. ojciec Demokryta gościł Kserksesa przed Termopilami. Pliniusz Starszy (23-79 n.e.), potępiał wpływy filozofii i nauki zoroastryjskiej na Greków, mówiąc, że dało im to nie tylko „pożądanie” (aviditatem) dla nauk („magii”), ale wręcz „szaleństwo” (rabiem). Stwierdza ponadto, że wielu filozofów hellenistycznych, takich jak Pitagoras, Empedokles, Demokryt i Platon, wyjechało za granicę, aby studiować u magów, a następnie wróciło, aby tego uczyć w Grecji. Kiedy Demokryt wykorzystał otrzymał spadek wykorzystał swoje odziedziczone na podróż na wschód, by uczyć się u Ostanesa w Persji. Według tradycji pitagorejskiej mówi się , że Pitagoras (ok. 570–495 p.n.e.) studiował Zoroastryzm w Babilonii [Porphyry (234 – ok. 305 n.e. ) Życie Pitagorasa 12. Hermippus z Smyrny , który żył około 200 lat p.n.e. i który pisał o „pismach Zoroastra”, wierzył w orientalne / magiczne / zoroastryjskie pochodzenie myśli greckiej. Istnieje kilka klasycznych dzieł greckich zatytułowanych O naturze (Peri Physeos) autorstwa Talesa z Miletu (ok. 624 – ok. 546 p.n.e., Diogenesa z Apollonii (400 r.p.n.e.) oraz wiersz Parmenidesa z Elei ( urodzony w 515 r. p.n.e.). Według Martina J. Henna, ten ostatni twierdził, że studiował nauki Zoroastra i magów, a następnie je odrzucił.

BUDDYZM (od V w. p.n.e.)

Zaratusztrianizm wpłynął na kształtowanie się wczesnego buddyzmu co widać w kazaniu Buddy z Benares, (patrz artykuły na blogu) a także na późniejszą koncepcję Buddy Majtrei. Także koncepcja Szambali ma źródło w mitologi zaratusztriańskiej.
„Buddyjska Kalaczakra używa hinduskiej legendy wedyjskiej o górze Meru (e Aweście Hara Berezaiti) Meru znajduję się w mitycznym królestwem Szambali. Szambala, również pisana Szambala lub Szambala, jest ziemią Żywego Ognia i Gyanganj, domu nieśmiertelnej mądrości i wszechwiedzącego mądrego boga czasu (opisy, których niektórzy używają dla Ahury Mazdy, Boga, w zaratusztrianizmie). Koncepcja, opis i cechy Shambali pokrywają się z tymi dla Aryi Varty / Airyana Vaeja w Aeście. Jeszcze w VIII w n.e. tybetańscy kartografowie centrum świata umieszczali w Pasargadach, stolicy Cyrusa wielkiego. Patrz mapa poniżej.

Mapa tybetańska Bliskiego Wschodu z Pasargadae w centrum (VIII w. n.e.)

Kim Su-Hong i koreańska tradycja kartograficzna. Imago Mundi (The Journal of the International Society for the History of Cartography), 27 (Second Series, Vol. I; Imago Mundi Ltd., Lymphe Castle, Kent).

LOKALNE ODMIANY ZARATUSZTRIANIZMU

ZARATUSZTRIANIZM ARMEŃSKI (VI w. p.n.e.– II w n.e.)

Armeńska mutacja zaratusztrianizmu włączająca watki kultu bogini Nanny (Inany) i innych wierzeń wywodzacych się z Mezopotamii.

ZARATUSZTRIANIZM SOGODYJSKI( II – VIII w. n.e.)

Sogodyjska mutacja zaratusztrianizmu, zawierająca elemnty buddyzmu i szamanizmu

ZARATUSZTRIANIZM CHIŃSKI – (zandziao X – XX w.)

Chińska mutacja zaratusztrianizmu lub ludowa religia chińska z wątkami zaratusztrianskimi. W tym czasie wierzenia i bogowie zaratusztrianizmu sogdyjskiego zostali asymilowani stając się częścią panteonu w chińskich wierzeniach ludowych. Po czasach dynastii Juan (1271–1368 n.e.) bogowie zaratusztriańscy i egzotyczne zwyczaje sogdyjskie często można odnaleźć w symbolice i motywach chińskiej literatury ludowej. Jeśli religię tę, dość popularną wśród Chińczyków, można uznać jeszcze za zaratusztrianizm, to mamy do czynienia z jej chińską odmianą”. Ta forma chińskiego zaratusztrianizmu kwitła aż do lat 40. XX wieku, znikając na skutek komunistycznych prześladowań.

RELIGIE DUALISTYCZNE I SYNKRETYCZNE WYWODZĄCE SIĘ Z ZARATUSZTRIANIZMU

ZURWANIZM (IV w. p.n.e. – VII w. n.e.)

Zurwanizm wygasła odnoga zaratusztrianizmu. Zurwan jest to pierwsza zasada pierwotny twórca (bóstwo) Który zrodził bliźniaki dwa byty-przeciwne, Ahura Mazdę i Aryman. Zurwanizm jest również znany jako „Zurwanicki zaratusztrianizm” wywodzi się z pierwotnego mazdaizmu.

W Zurwanizmie Zurwan był postrzegany jako bóg nieskończonego czasu i przestrzeni który był aka („jednością”, „sam”). Zurwan został przedstawiony jako transcendentalny i neutralny bóg, bez namiętności, i dla którego nie było różnicy między dobrem a złem. Nazwa „Zurwan” jest znormalizowanym tłumaczeniem tego słowa, które w języku środkowo-perskim występuje jako Zurvān , Zruvān lub Zarvān. Nazwa środkowo-perska pochodzi od Avestan zruvan- „czas”, który jest gramatycznie pozbawiony płci,

Najwcześniejsze dowody kultu Zurvana znajdują się w Historii teologii, przypisywanej Eudemosowi z Rodos(ok. 370–300 pne).Cytowany w Damazjos„trudności i rozwiązań z pierwszych zasad (6 wne), Eudemus opisuje Medów, którzy uważali, że przestrzeń/czas, jest pierwotnym ojciecem rywali Oromasdesa światła i Arymaniosa „ciemności. W żadnym z tekstow Awesty nie ma wzmianki o oddawaniu czci Zurwanowi. W tekstach skomponowanych przed okresem Sassanidów Zurwan pojawia się dwukrotnie, zarówno jako abstrakcyjna koncepcja, jak i mało znaczący jazata boskość, ale nie ma dowodów na kult. Pewne jest jednak to, że w czasach Sassanidów (226–651 n.e.) boskość „Czas nieskończony” była dobrze ustalona i – jak wywnioskowano z tekstu manichejskiego przedstawionego Shapurowi I, w którym nazwa Zurvan została przyjęta dla pierwotnego „ ojca ” manicheizmu wielkości ”- cieszył się patronatem królewskim. To właśnie za panowania cesarza Sassanida Shapura I (241–272) wydaje się, że Zurwanizm rozwinął się jako kult i przypuszczalnie w tym okresie greckie i indyjskie koncepcje wprowadzono do Zurwanitów zoroastryzmu.

Nie wiadomo jednak, czy Zurwanizm i mazdaizm z czasów Sassanidów były odrębnymi wyznaniami, każda z własną organizacją i kapłaństwem, czy tylko dwiema tendencjami w tym samym ciele. O tym, że Mazdaizm i Zurwanizm rywalizowały ze sobą, wywnioskowano z dzieł i polemik chrześcijańskich i manichejskich , ale doktrynalne niezgodności nie były tak ekstremalne „,żeby nie można ich było pogodzić pod szyldem panstwowego sasanidzkiego kościoła”. Bardziej prawdopodobne jest to, że te dwia odlamy służyły różnym segmentom społeczeństwa Sassanidów, przy czym beznamiętny zurwanizm działał przede wszystkim jako kult mistyczny.

Estetyczny Zurwanizm
Estetyczny Zurwanizm, który najwyraźniej nie był tak popularny jak materialistyczny , postrzegał Zurwan jako niezróżnicowany Czas, który pod wpływem pożądania podzielił się na rozum (zasada męska) i pożądliwość (zasada żeńska).

Materialistyczny Zurwanizm
Materialistyczny Zurwanizm był pod wpływem arystotelesowskiego i empedoklańskiego spojrzenia na materię. Podczas gdy Ormuzd Zoroastra stworzył wszechświat swoją myślą, materialistyczny Zurwanizm zakwestionował koncepcję, że wszystko można zrobić z niczego była to ewidentnie obca zaratusztrianizmowi idea, odrzucająca podstawowe zasady zoroastryjskie na rzecz poglądu, w której świat duchowy – w tym niebo i piekło, nagroda i kara – nie istnieją.

Fatalistyczny Zurwanizm
Doktryna ograniczony czas (przydzielonym Arymanowi przez Zurwana), nic nie może zmienić przeznaczenia. Fatalistyczny Zurwanizm był ewidentnie pod wpływem astrologii chaldejskiej, a być może także teorii losu i fortuny Arystotelesa. Fakt, że ormiańscy i syryjscy komentatorzy przetłumaczyli Zurwana jako „Los” jest dość przekonującą poszlką.

MITRAIZM

Synkretyczna religia w starożytnym Rzymie szerząca się głównie w legionach, wśród wyzwoleńców i kupców, o wybitnie męskim charakterze. Ograniczona głównie do Italii i miejsc stacjonowania rzymskiej armii. Charakteryzowała się kultem Mitry jako „Sol Invictus” pokonującego moce zła w symbolicznej tauroktomii. Powstała na terenie wschodniej Anatolii przypuszczalnie jako fuzja koncepcji zaratusztriańskich i grecko anatolijskich kultów z Komageny i Cylicji. Konkurowała z chrześcijaństwem i przez nie prześladowana i zniszczona.

MANICHEIZM

Manicheizm – system religijny stworzony w III wieku przez Babilończyka Maniego (Manesa). Był syntezą wielu religii: staroirańskiego zoroastryzmu, gnozy, buddyzmu i chrześcijaństwa. Dwa podstawowe elementy systemu filozoficzno-religijnego manicheizmu to dualizm i podkreślanie poznania w procesie wyzwalania się spod wpływu zła. Początkującym adeptem (373-382), a po przejściu na chrześcijaństwo zdecydowanym oponentem manicheizmu był Augustyn z Hippony. Manicheizm objął swoim zasięgiem znaczne obszary Azji, północnej Afryki i Europy. Podobnie do staroirańskiego zoroastryzmu i irańskiej myśli religijnej podstawowym elementem manicheizmu jest dualizm. W świecie toczy się walka między dwoma przeciwstawnymi pierwiastkami: światłem (dobrem) i ciemnością (złem). Historia kosmosu dzieli się na trzy etapy: przeszłość – złoty wiek, gdy pierwiastki te współistniały odrębnie, teraźniejszość – gdy pierwiastki te są wymieszane i walczą o dominację w kosmosie oraz przyszłość, w której nastąpi oczyszczenie: rozdzielenie wyznawców światła i ciemności. Przejawem zła jest materia. Walka między dobrem i złem toczy się w każdym człowieku. Człowiek ma dwie dusze: jedną związaną z dobrem i drugą związaną ze złem. Odpowiedź manicheizmu na jeden z centralnych dylematów chrześcijaństwa jest radykalna: zło jest wszędzie i jest wieczne. Manicheizm dzieli w ten sposób z gnostycyzmem sporą część doktryny, także wspomniany pesymizm postrzegania świata. Doktrynę Maniego ilustruje bogata kosmogoniczna i antropogeniczna mitologia, której przykładem jest mit powstania świata, opisujący walkę między Dobrym Bogiem (wraz z pięcioma eonami, którymi emanował: rozumu, intelektu, postu, poznania i myśli) i Złym Bogiem, Demiurgiem, twórcą materialnych rzeczy, w wyniku której powstają Adam i Ewa. Mitologia manicheizmu czerpie z wielu tradycji, przemawiających do ludzi różnych kultur. W odróżnieniu od innych nurtów gnostycyzmu manicheizm miał ambicję religii uniwersalnej, nie zarezerwowanej jedynie dla wtajemniczonych. Mani prowadził działalność misyjną. Po próbach zdobycia wyznawców wśród buddystów w południowo-wschodnim Iranie, Mani powrócił do Persji, gdzie pod przychylnym okiem Szapura I, władcy państwa perskiego, i jego urzędników zdobywał swoich wyznawców w Persji. Wprowadzona przez Maniego religia manichejska zaczęła zdobywać wyznawców także poza granicami imperium. Po blisko ćwierćwieczu zmienił się stosunek władz do manicheizmu, głównie ze względu na konflikty z hierarchami oficjalnej religii – zoroastryzmu. Z ich inicjatywy około roku 276 r. Mani został stracony. Manichejczycy byli w Cesarstwie Rzymskim zwalczani zarówno przez władzę, jak i jeszcze silniej przez chrześcijańską ortodoksję. Również muzułmanie nie tolerowali ich, wyznaczając specjalne osoby do ich ścigania.

Manicheizm najbardziej trwale zakorzenił się we wschodnim Turkiestanie (w roku 1000 tam istniały najsilniejsze wspólnoty), był też w średniowieczu przez krótki okres oficjalną religią państwa Ujgurów, a w Chinach przetrwał do XIV wieku. Przez zaratusztrian uznawany za wypaczenie religii i herezję. Manichejczycy w europie byli bezwzględnie zwalczani prześladowani przez chrześcijan i częstokroć eksterminowani.

MAZDAKIZM

Mazdak – perski filozof żyjący na przełomie V i VI wieku. Przywódca antyfeudalnego ruchu zwanego ruchem mazdakidów, korzeniami sięgający do stworzonego w IV lub V wieku przez Zaraduszta ben Hurrana ruchu zardusztakan, którego Mazdak był wyznawcą i zwolennikiem.
Zasadniczo, z uwagi na brak zachowanych źródeł, niewiele wiadomo o naukach samego Mazdaka. Informacje w tym zakresie bazują w dużej mierze na przekazach dotyczących jego zwolenników, pisanych przez wrogich im komentatorów zoroastriańskich, chrześcijańskich oraz żydowskich.
Mazdakaizm był ruchem religijnym niosącym za sobą poglądy o bardzo daleko idących implikacjach społecznych. Źródła jego zwolennicy wywodzili z zoroastrianizmu (sam Mazdak był Zzaratusztriańskim kapłanem), którego miał być „czystą” odmianą, ale przypisywano mu również silne inspiracje manicheizmem.
Szczególnym wyróżnikiem mazdakaizmu na tle innych ówczesnych ruchów religijnych było twierdzenie, że bogactwo oraz pożądanie są przyczynami wszelkiego zła na świecie i wobec tego, dobra należy dzielić między biednych a kobiety powinny być wspólne. Silny był także w mazdakaizmie element antyklerykalny, skierowany głównie przeciw zoroastriańskiej kaście kapłańskiej. Z tych względów podnoszono, że mazdakaizm był w swych założeniach i poglądach podobny do komunizmu.

CHRZEŚCIJAŃSTWO

Zaratusztrianizm miał wpływ kosmogonię, eschatologię (zobacz), angelologię i demonologię chrześcijańską, sporne jest czy transfer pewnych koncepcji odbywała się przez Judaizm i sekty faryzeuszy, czy też częściowo bezpośrednio.

GNOZA

Gnostycyzm (z stgr. γνωστικός gnostikos „dotyczący wiedzy, służący poznaniu”) – doktryny i ruchy religijne powstałe w I i II w. na wschodzie cesarstwa rzymskiego, gł. w Syrii i Egipcie, dualistyczne i łączące elementy chrześcijaństwa z grecko-egipskim hermetyzmem. Zrodziły się one w kościołach lokalnych, związanych częściowo z tradycjami judeochrystianizmu, poszukujących własnej drogi i dążących do uniezależnienia się od większych metropolii[1]. Około VI wieku ruchy gnostyckie zostały wchłonięte przez szerzący się manicheizm.

Zgodnie z przesłaniem gnostyckim człowiek egzystuje w nieprzyjaznym świecie, do którego został „wrzucony”. Świat jest obcy Prawdziwemu Bogu i nie jest jego dziełem, lecz dziełem sił niższych zwanych Archontami (których przywódcą jest Demiurg).

Człowiek jest niespójnym konglomeratem ciała, duszy oraz ducha (pneumy). Jego prawdziwą jaźnią jest pneuma, równie obca światu, jak Bóg. Prawa natury zniewalają człowieka, a jego ciało i dusza (w tym psychika) aktywnie mu się przeciwstawiają, ograniczają i upokarzają.

Celem życia jest przebudzenie odrętwiałej pneumy i uwolnienie jej z więzów Losu i świata, aby wrócić do Boga. Potrzebne są do tego: wiedza, objawienie, iluminacja co do natury „ja”, Boga i świata.

Przed pojawieniem się oświecającego doświadczenia (uzyskania gnozy) jedyną etyczną formą aktywności jest dążenie do owego doświadczenia.

„Gnostycyzm” jest nazwą zbiorczą dla niektórych powstałych w I-IV wieku n.e. na terenie Imperium Romanum prądów filozoficznych o ukierunkowaniu mistycznym. Nie da ich się już zaklasyfikować jako chrześcijańskie, choć niektórzy gnostycy sięgali także do tradycji chrześcijańskiej. Nazwa gnostycyzm została zaproponowana przez XX-wiecznych badaczy.

MANDEJCZYCY

Mandaizm lub mandeizm – religia monoteistyczna opierająca się na mieszance wierzeń egipskich, żydowskich, chrześcijańskich, gnostyckich i perskich. Wiele wskazuje na to, że wyznają religię starszą od chrześcijaństwa

BOGOMILI

Religia chrześijańska powstała w efekcie buntu przeciw wpływom bizantyjskim w Bułgarii w X w. n.e. pod silnym wpływem manicheizmu i gnozy, związany z Patarenami i Paulicjanami. Bogomilizm oparty był na dualizmie manichejskim z niewielkimi modyfikacjami. Wyznawcy eksterminowani przez ortodoksyjne chrześcijanstwo.

KATARZY

przedstawiciele dualistycznego ruchu religijnego pod wpływem manicheizmu i gnozy działającego w XI-XIII wieku w południowej Francji i północnych Włoszech, skierowanego przeciw ustrojowi feudalnemu i hierarchii kościelnej, głoszącego i praktykującego zasadę dobrowolnego ubóstwa, nieuznający składania przysiąg, służby w wojsku, oddawania czci krzyżowi i idei czyśćca. Zwalczani przez papiestwo (m.in. przez krucjaty, inkwizycję). Uznawani przez Kościół katolicki za heretyków. Katarzy zostali wyniszczeni i wymordowani w wyniku bezwzględnej krucjaty która spustoszyła południową Francję na rozkaz Papieża Innocentego III.

Zamek Montsegur, ostatnia twierdza Katarów

JEZYDZI

monoteistyczna religia utworzona w XII w. przez szejcha Adiego, wyznawana głównie przez Kurdów mieszkających na pograniczu Iraku (okolice Mosulu są ich największym skupiskiem), Iranu, Turcji, Syrii, Armenii, Gruzji oraz na emigracji (głównie w Niemczech). Według części religioznawców powstała ona z nałożenia się powierzchownego szyizmu na zaratusztrianizm. Jezydyzm łączy elementy islamu, chrześcijaństwa nestoriańskiego, pierwotnych wierzeń indoirańskich, kurdyjskich oraz judaistycznych.

ISLAM (od 610 r. n.e.)

Zaratusztrianizm miał wpływ kosmogonię, eschatologię, angelologię i demonologię islamu, niektóre formy jego rytuałów i część zasad czystości.

SZYICI (od 680 r. n.e.)

Są uchwytne podobieństwa pomiędzy zaratusztriańskim Saoszjantem a szyickim Mahdim oraz wiarą w 12 imamów. zaratusztrianizm miał wpływ na koncepcje ezoteryczne szkoły szkoła batinijjskiej – szkoła prawa przestrzegana przez alewitów, alawitów, druzów i większą część ismailitów, odmienna i samodzielna od szkoły dżafaryckiej. Ezoteryczna i gnostycka, gdzie kładzie się nacisk na batin. Szyici obchodzą także niektóre święta wywodzące się z zaratusztrianizmu (Nowruz).

SUFI (od VII w n.e.)

W najpowszechniejszej formie przejął z zaratusztrianizmu szczególną regularność modlitw, recytacji formuł religijnych i boskich imion, grupowych śpiewach (qawwali) analogicznych jak manthry zaratusztrian oraz obowiązkowe studiowanie świętych pism. Także Sufickie rodzaje dróg prowadzących do Boga : mądrość (al-ma’riafat), miłość (al-muhabbat) i interpretacja tych pojęć mają swoje korzenie w pojęciach Asza i Armaiti. Uczeni zwracają też uwagę na fakt, że wielu wanych mistrzów Sufi pochodziło z rodzin zaratusztriańskich lu wychowywało się w środowisku zaratusztriańskim. Szczgólny wpływ miał zaratusztrianizm na sektę Bektaszytów: Bektaszyci – zakon formalnie muzułmański, doszedł do synkretyzmu łączącego islam z elementami szamanizmu, zaratusztrianizmu, chrześcijaństwa oraz ezoteryzmu. Wyznawcy nie przestrzegają szariatu, nie święcą ramadanu, mogą pić alkohol i jeść wieprzowinę. Pozycja kobiety i mężczyzny jest równa. W arcydziele klasycznej hagiografii sufickiej Taḏkiratu’l-awliyā , Zaratusztrianie są przedstawiani jako źródła duchowego przewodnictwa.

https://religie.wiara.pl/doc/3367345.Sufizm

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14752620902951140

YARSANI (OD VII W ?)

Yarsani postępują zgodnie z mistycznymi naukami sułtana Sahaka ..Z punktu widzenia Yarsani wszechświat składa się z dwóch odrębnych, lecz wzajemnie powiązanych światów: wewnętrznego ( Bātinī.) i zewnętrznego ( zāhirī ), z których każdy ma swój własny porządek i reguły. Chociaż ludzie są świadomi tylko świata zewnętrznego, (dualizm u zaratusztrian) ich życiem rządzą reguły świata wewnętrznego. Ten aspekt wiary Yarsani można zidentyfikować jako kurdyjski ezoteryzm, który pojawił się pod silnym wpływem koncepcji Batini w sufizmie.
Wśród innych ważnych filarów ich systemu wierzeń jest to, że Boska Esencja przejawia się kolejno w ludzkiej formie ( mazhariyyat ). Wierzą w transmigrację duszy ( dunaduni po kurdyjsku ). Yarasani wierzą także, że każdy człowiek musi robić to, co jest zapisane w ich świętej księdze, Kalâm-e Saranjâm , w przeciwnym razie nie jest częścią społeczności Yarsan. W Yarsan nie ma przymusu przyjęcia wiary ani formalnego wykluczenia – ich religię może przyjąć każdy, kto zdecyduje się przestrzegać jej przykazań i jest mile widziany. (analogicznie jak u zaratusztrian)
Cechy wiary Yarsani obejmują millenaryzm* , Innatyzm**, egalitaryzm***, metempsychozę****, angelologię*****, boską manifestację i dualizm (analogicznie jak u zaratusztrian poza metempsychozą). Wiele z tych idei można znaleźć w religii Jezydów. Mają wiele też wspólnego z zaratusztrianizmem i trochę z chrześcijaństwem. W przeciwieństwie do wielu innych religii, Yarsanism wyraźnie odrzuca klasę, kastę i rangę, ze względu na idee równości wszystkich ludzi.

Zgodnie z filozofią Yarsani wszechświat ewoluuje poprzez różne epoki. Wymienia się 5 epok.
1. Pierwsza epoka, „Szariat” obejmuje okres od Adama i Ewy do Mahometa , znany również jako okres „Proroka”.
2. Druga epoka lub„Tariqat”, która obejmuje okres od Ali ibn Abi Talib do Szah Khoshina , znany również jako okres „Doktryny”.
3. Trzecia epoka, czyli Marefat , obejmująca okres od Szah Khoshina do Sułtana Sahaka , znany również jako okres „mistyczny”.
4. Czwarta epoka, czyli Haqiqat , która obejmuje okres od sułtana Sahaka do dziś, znany również jako okres „prawdy”.
Boskie przejawy
Yarsani są emanacjonistam (porównaj Amesza Spenta) i incarnacjonistami, wierząc, że Boska Istota ma kolejne inkarnacje znane jako mazhariyyaty (wcielenia). Wierzą, że Bóg objawia jedeność pierwotny i siedem wtórnych przejawów w każdej epoce świata, w formie anioła lub człowieka. Te siedem wcieleń jest znane jako „ Haft tan ”, co oznacza „Siedem emanacji osobowych”
Głównym mazhariyyat pierwszej epoki była Boska esencja znana jako Khawandagar, która stworzyła świat.
Głównym mazhariyyat drugiej epoki był Ali ibn Abi Talib , czwarty kalif i pierwszy imam szyickiego islamu . To tłumaczy alternatywną nazwę Yarsanisa Ali-Allahi : „Wierzący w boskość Ali”.
Podstawowym mazhariyyat trzeciej epoki był Szah Khoshin.
W czwartej epoce głównym mazhariyyat jest sułtan Szah . Mówi się, że urodził go Dayerak Rezbar lub Khatun-e Rezbar, z kurdyjskiej dziewicy (porównaj Maria matka Jezusa Podczas snu pod drzewem pestka granatu wpadła do jej ust, gdy ptak zrzucił owoc bezpośrednio nad nią
Według legendy Yarsani [13] po tym, jak sułtan Szahak zakończył objawianie swoich ezoterycznych nauk ( haqiqat ) swoim pierwszym uczniom wśród Gurana, porzucił ich. Znikając bez śladu z kraju Guran, pojawił się ponownie w Anatolii w postaci Haji Bektash Veli (porównaj Jezus po zmartwychwstaniu). Nauczał mistycznych doktryn i technik ( tariqat ) na tych ziemiach przez prawie sto lat, a następnie wrócił do kraju Guran. Według jego uczniów nie było go tylko przez godzinę.
W każdej epoce w przekonaniu Yarsani pojawiało się siedem wtórnych boskich przejawów, czyli Haft Tan . W pierwszej epoce pojawiły się w swojej prawdziwej formie anielskiej, podczas gdy w kolejnych epokach pojawiły się w ludzkich wcieleniach. (porównaj epoki zaratusztrian)

„ Haft Tan ” (Siedmiu Archaniołów – porównaj heptada Ahura Mazdy) to kluczowe postaci w systemie wierzeń Yarsani.
1. Pir Benjamin, uważany za wcielenie archanioła Gabriela ; i ma tytuł nauczyciela dla wszystkich Yarsanis (poniedziałek)
2. Pir Musi, inkarnacja archanioła Michała i znana jako Anioł nagrywający (wtorek)
3. Mustafā’Dawan, inkarnacja archanioła Azraela (środa)
4. Sułtan Sahak , wcielenie Boskiej esencji (czwartek)
5. Baba Yadegar, znany również jako „ Ahmad ” i „ Reza ” (piątek)
6. Khatun-e Razbar. (Sobota)
7. Dawud koswar (David) Zwróć uwagę na slang Daoo, znany jest jako „ Dalil ” (w języku kurdyjskim) wszystkim Yarsanis (niedziela)

Podobnie jak Jem u Alawitów i używają tamburu do medytacji. Tambur lub tanbur to instrument strunowy mógł wywodzić się od sumeryjskiego pantura.

Yarsani mieszkają głównie w Irańskim Kurdystanie, a także w Iraku i Turcji.

* millenaryzm – ogólna nazwa ruchów religijno-społecznych głoszących bliskie nadejście tysiącletniego Królestwa Bożego;

** innatyzm – jest doktryną filozoficzną i epistemologiczną, która utrzymuje, że umysł rodzi się z ideami / wiedzą, a zatem umysł nie jest „ pustą tablicą ” przy narodzinach

*** – egalitaryzm – pogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasady całkowitej równości między ludźmi pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym (przeciwieństwo elitaryzmu).

**** – metempsychoza – Reinkarnacja (również: metempsychoza, transmigracja; łac. re+in+caro, carnis – ponowne wcielenie) – pogląd, według którego dusza (bądź świadomość) po śmierci ciała może wcielić się w nowy byt fizyczny.

***** – angelologia – dział demonologii zajmujący się duchami dobrymi.

PO PODBOJU ARABSKIM

Sekty Zaratusztriańsko – islamskie, które łączyły elementy religi mahometanskiej z wątkami zaratusztriańskimi, na kanwie powstań zaratusztrian przeciwko panowaniu Arabskiemu i ich prześladowaniom. Miały charakter ruchów perskich mesjańskich i narodowo wyzwoleńczych

KHURAMICI

Sekta powstała w VIII w n.e. Założona przez perskiego kapłana Sunpadha i była rewitalizacją wcześniejszej sekty, która była mieszanką szyickiego islamu i Zoroastrianizmu. Przyczyną jej powstania było powstanie perskie Bakaka (Babaka) Chorramdina, przeciwko kalifatowi Abbasydów
Sekta powstala odpowiedzi na egzekucję Abu Muslim przez Abbasydów jej wyznawcy wierzyli, że nie umarł, ;lecz, że powróci jako mesjasz. Sektę inspirował prorok al-Muqanna, który twierdził, że duch Boży istniał w Muhammadzie , „Ali i Abu Muslimie.
Pod przywództwem Bakaka Khuramici ogłosili że zostają zniesione i i będą poddane redystrybucji wszystkie wielkie posiadłości, że nastał koniec despotycznych rządów. Korzystając z zawirowań wywołanych przez wojnę domową w Kalifacie Abbasydów, w 816 r. Rozpoczęli powstanie atakując garnizony muzułmańskie w Iranie i Iraku. Stłumienie powstania przez Abbasydów doprowadziło do ucieczki wielu tysięcy Khurramitów do Bizancjum, gdzie zostali przyjęci przez cesarza Theophilosa i włączeni do armii bizantyjskiej pod dowództwem irańskiego Theophobosa.
Podstawą ich doktryny była wiara w „światło i ciemność” „zasadą wszechświata jest Światło, którego część została zatruta i zamieniła się w Ciemność”. „Unikali rozlewu krwi, chyba że podniosili sztandar buntu”. Przestrzegali zasad czystości, traktowlai ludzi z życzliwością i dobrocią”. Niektórzy z nich „uznawali w wolny seks , pod warunkiem, że kobiety wyraziły na to zgodę, a także w swobodne korzystania ze wszystkich przyjemności i zaspokajania własnych skłonności, o ile nie pociąga to za sobą krzywdy”
Khurramici wierzyli również w reinkarnację oraz kwestionowali celowość wszystkich religijnych nakazów i zobowiązań. Czcili Abu Muslima i jego imamów. Rytuały, były proste, „przyjmowali rodzaj sakramentu z wina i i innych napojów”.

https://en.wikipedia.org/wiki/Khurramites

BIHWARDYCI

Bihafarid / Behafarid urodził na początku VIII w. Stracony w latach 748-49. Był pierwszym odnotowanym po arabskiej inwazji rewolucyjnym reformatorem zoroastryjskim i samozwańczym prorokiem, który połączył religijne powstanie chłopskie z elementami zoroastryzmu i islamu . Wierzył w Zaratusztrę i jego posłanie przestrzegał trzonu doktryny zaratusztriańskiej. Jego naśladowcy modlili się siedem razy dziennie przed słońcem, zabraniali używania środków odurzających i zapuszczali długie włosy oraz nie pozwalali składać ofiar z bydła.
Yusofi sugeruje, że powodem, klęski ruchu Behafarida, była wewnętrzna niezgoda wśród kapłanów zoroastryjskich”. Grupa mobadów i herbadów oskarżyła Bihwarida przed Abu Muslimem, że szkodzi i dąży do zniszczenia islamu i zaratusztrianizmu. W rezultacie zaratusztrianie wsparli Abu Muslima w zmiażdżeniu powstania Behafarida i jego ruchu – to niefortunny rozdział w historii zaratusztrian, zaratusztriane przeciwko zaratusztrianom, którzy rękoma Arabów przyczynili się do zniszczenia ich społeczności.
Abu Muslim aresztował Behafarida. Kiedy Behafarid został schwytany, przyjął ponownie islam, by uniknąć egzekucji, ale i tak w rezultacie został publicznie powieszony w Bab al-Jame.
Ruch Behafarida przetrwał kilka stuleci i wpłynął na inne ruchy rewolucyjne, których przywódcy twierdzili, że są prorokami. Wielu wyznawców Behafarida dołączyło do ruchu Ustadh Sis i powstania antymuzułmańskiego w 767 r.

Behafarid dysputuje z rolnikiem. miniatura perska.

http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/sects/index.htm

https://en.wikipedia.org/wiki/Ustadh_Sis

NOWOŻYTNY ZARATUSZTRIANIZM

KADIMI: uznający za zobowiązujący kalendarz sasanidzki

SZENSZAHI: uznający za zobowiązujący kalendarz zreformowany w XVII w.

grupy uznające od XVII wieku dwa różne kalendarze zaratusztriańskie co wpływa na terminy i w pewnym stopniu na rytuały. Przykładowo dla SZENSZAHI, Nowruz (Nowy rok) zaczyna się w dniu przesilenia wiosennego, a dla KADIMI w lipcu.

https://www.hinduwebsite.com/zoroastrianism/calendar.asp

Obecnie Dobra Religia dzieli się na następujące grupy i szkoły, nie zwalczające się nawzajem, ale dyskutujące ze sobą choć temperatura sporów bywa wysoka, co jest charakterystyczną cechą zaratusztrianizmu. Wszystkie grupy i szkoły uznają przesłanie Gath, ale różnią się podejściem do późniejszych pism, oraz kwestii konwersji od VII wieku nie miała jednak miejsca żadna schizma lub zjawisko podobne do reformacji w chrześcijaństwie:

GRUPY

A. Grupy rdzenne

Grupa I. Mazdajasni Zaratusztrianie, którzy przetrwali w Iranie i krajach ościennych. Masdajasni są podzieleni na dwie sekcje, które są dokładnie takie same, z wyjątkiem tego, że mają dwa różne kalendarze. (25 – do 100 tys. wyznawców)., głównie SZENSZAHI

Grupa II. Kurdowie Zaratusztrianie, którzy kurdyjscy, którzy w ukryciu przetrwali w Kurdystanie: Turcja, Syria, Irak, Iran, ale głównie nowi konwertyci z Islamu. Grupa silnie podkreślająca narodowy charakter religi. W odróżnieniu od parsów uprawiają bardzo aktywny prozelityzm. (około 90 tys wyznawców)

B. Diaspora

Grupa III. Parsowie należący do różnych szkół, głównie „tradycjonaliści”.
Głownie w Indiach, ale także większość diaspory światowej. Część Parsów przejęła elementy rytuałów i poglądów hinduizmu na przykład Ilm-e-kshnom. Około 150 tys. wyznawców.

Grupa IV. Emigranci z Iranu i innych krajów należący do różnych szkół, ze znacznym odsetkiem „Modernistów” i „Restauracjonistów” trudna do określenia liczba wyznawców 33 – 50 tys wyznawców

SZKOŁY

„Tradycjonaliści”:
Zaratusztrianie, którzy wyznają, z umiarkowanymi reformami „tradycyjny” zaratusztrianizm, praktykowany przez znaczną cześć zaratusztrian, głównie Parsów. Uważają, że zaratusztrianinem; trzeba się urodzić, czyli mieć zaratusztiańskich rodziców.

Podgrupą tych przekonań są „Monoteiści”,
Zaratusztrianie, którzy pod wpływem nacisku chrześcijaństwa uznają że de facto zaratusztrianizm jest religią monoteistyczną, a zło należy traktować nie jako coś substancjalnego, ale w sposób zbliżony do poglądów chrześcijańskich.

„Moderniści”:
Zaratusztrianie, którzy wierzą w tradycyjne pisma święte i obrządki zaratusztrianizmu, ale uznają, że osoby z zewnątrz mogą nawrócić się na dobrą religię, chociaż nie uznają aktywnego prozelityzmu czyli nawracania na wiarę zaratusztriańską.

„Restauracjoniści”:
Zaratusztrianie wyznający pogląd, że tylko Gathy (hymny Zaratusztry) są natchnione przez Boga. Wszystkie późniejsze pisma i rytuały zoroastryjskie są przez nich uważane za „stworzone przez człowieka”, a zatem nie są natchnione przez Boga, i należy je traktować jako tradycję, w której przetrwały jedynie nikłe elementy utraconych przekazów Zaratusztry. opcjonalne dla zaratusztrian. Wierzą, że potrafią nawracać. Około 15% wszystkich Zaratusztrian.

NOWI KONWERTYCI NA ZACHODZIE

Bardzo trudna do określenia liczebnie grupa nie mająca rodzinnych i etnicznych korzeni zaratusztriańskich, która zgodnie z zasadami przystąpiła do ceremonii Sedreh Puszi/Navjote przed uznawanym przez zaratusztrian kapłanem (mobadem). Od 1000 do kilku tysięcy na świecie. Głównie w USA, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii, Rosji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Szwecji, Norwegii, Azerbejdżanie i Kazachstanie, Łotwie i Estonii. Do tej grupy należą także polscy zaratusztrianie (5 osób). Nowi konwertyci podporządkowują się i uznają autorytet tradycyjnych linii kapłańskich. Ten odłam zaratusztrianizmu w ostatnich 20 latach wykazuje dynamiczny wzrost i zyskał akceptację większości zaratusztrian, a konwertyci są uznawani nawet przez tradycjonalistów, którzy jednak dystansują się od takich inicjatyw. Grupa ta wyznaje poglądy modernistyczne i restauracjonalistyczne. W Europie, na Kaukazie i w Azji centralnej konwersje przeprowadza przewodzone przez dastura Kamrana Dżamszidi stowarzyszenie Zaratusztrian Bozorg-baz-gaszt (Wielki powrót) stworzone początkowo dla przywracania wierze Zaratusztry emigrantów i uchodźców z Iranu. https://www.bozorgbazgasht.com/

Ksznoomi:
Zoroastrianie, którzy są wyznawcami Ilm-e-Khshnoom („Science of Inner Joy”), szkoły założonej przez Behramszaha Szroffa w XIX wieku. Khsznoomi wierzą w reinkarnację. Zawiera elementy poglądów teozoficznych. Nurt uznawany przez część zaratusztrian za herezję i sektę. Około 20 000 w Indiach i kilka tys. w Ameryce Północnej. Większość z nich to tradycjonaliści.

https://en.wikipedia.org/wiki/Ilm-e-Khshnoom

SEKTY I KULTY WSPÓŁCZESNE ODWOŁUJĄCE SIĘ DO ZARATUSZTRIANIZMU LUB SIĘ ZA NIEGO UWAŻAJĄCE

Mazdaznanie:
Otoman Zar-Adusht Ha’nish (1856? – 29 lutego 1936) był założycielem ruchu religijnego znanego jako Mazdaznanizm . Jego pochodzenie nie zostało zweryfikowane, a różne daty urodzenia są wymienione w różnych dokumentach. Według niektórych źródeł urodził się jako Otto Hanisch , niemiecki imigrant z Poznania . ^[1] Przyjął imię Otoman Zar-Adusht Ha’nish w 1902 r., A jego europejski zwolennik David Ammann twierdził, że urodził się w 1844 r. jako syn rosyjskiego dyplomaty w Teheranie i został wysłany jako dziecko do tajnego stowarzyszenia Zaratusztrian w górach Iranu z powodu jego poważnej wrodzonej wady serca, gdzie został przeszkolony do opanowania niedotlenienieniem z przez kontrolę oddechu .
Mazdaznanizm jest religią neo -zoroastryjską, która głosi, że Ziemię należy przywrócić do stanu rajskiego ogrodu, w którym ludzkość może współpracować i rozmawiać z Bogiem. Założona pod koniec XIX wieku przez Otomana Zar-Adushta Ha’nisha, religia była formą odrodzeniem mazdakizmu z VI wieku . Zwolennicy praktykowali wegetarianizm i ćwiczyli oddech. Praktykowano panowanie nad myślą, emocjami i zachowaniem. Mazdaznanie nauczali, że praktyczne aspekty zdrowia osobistego można osiągnąć poprzez świadomy oddech „Gah-Llama”. W późniejszym okresie dołączono do tego pseudotantryczne praktyki seksualne.
Hanish był wielokrotnie oskarżany i skazywany w USA za naruszanie norm obyczajowych (1912, 1920). Ze względu na propagowanie neotantry głoszącej, że seks powinien być uznany za święty akt zdolny wznieść jego uczestników na wyższy poziom duchowy. W 1920 skazany w Los Angeles za tolerowanie pedofilii w ośrodkach ruchu. W 1930 ponownie skazany za nakłanianie kobiet w ruchu mazdaznan do opuszczania rodzin i dzieci w celu uprawiania „świętego seksu”. Jednym z najbardziej znanych europejskich zwolenników tego ruchu był malarz abstrakcjonista Johannes Itten , który wykładał w Bauhausie, nalegał by golić głowę, zalecał noszenie szkarłatnych szat i irygację okrężnicy.
W 1980 r. Siedzibę ruchu Mazdaznana przeniesiono do Encinitas w Kalifornii .W 2001 r. ostatni przywódca zaginął i nie został odnaleziony, a zorganizowany ruch przestał istnieć w USA. W 2007 roku ruch został reaktywowany w Kanadzie przez Petera deBoera. Mazdaznanie usiłowali zdobyć w Indiach poparcie Parsów dla swoich idei, ale spotkali się ze decydowaną odmową mimo wielu prób.
Ta neoreligia jest uważana za ruch okultystyczny.

Świątynia Zachodu Mądrego Pana „The Occidental Temple of the Wise Lord”
Sekta powstała w 2017 r. Grupa Amerykanów z odmiennych tradycji (głównie z mistycznych i zachodnich linii okultystyczno-ezoterycznych), która dąży teoretycznie do odrodzeniu zoroastryzmu. Mają obecnie od 50 do 200 wyznawców w świecie zachodnim. Wiodącą główną postacią jest neopoganin Stephen Flowers, który wcześniej był wielkim orędownikiem nordyckiego przebudzenia, który przeczytawszy gathy Zaratusztry twierdzi, że przeżył duchowe oświecenie podczas pożaru, który zagrażał jego domowi. Teraz najwyraźniej poświęcił się zaratusztrianizmowi z ezoterycznym nastawieniem. Zasadniczo grupa lansuje poglądy będące kuriozalnym zlepkiem pojęć zaratusztrianizmu, hinduizmu, buddyzmu, New Age, Zaratusztrianie kwalifikują ten ruch jako jeden z kultów/sekt New Age/Nowej Duchowości.

https://drive.google.com/file/d/0BwUzQ1rX7e5rWk56ODd4YkJ0QzA/view

https://jhaubrich.com/Zarathushtra/index.php

Zaratusztrianie Słowiańscy
Niewielkie grupy neopogańskie w Polsce, Rosji i na Ukrainie łączące neopoganizm z własnymi wyobrażeniami na temat zaratusztrianizmu. Agresywne propagandowo, lansujące pseudonaukowe tezy w tym słowiańskie pochodzenie Zaratusztry i jego religii. Częstokroć głoszące tezę, że zaratusztrianizm jest zdegenerowaną wersją pradawnej religii Słowian.

Teozofia
(gr. theos bóg i sophia mądrość) – światopogląd religijno-filozoficzny głoszący możliwość uzyskania bezpośredniego kontaktu człowieka ze światem nadprzyrodzonym i poznania jego tajemnic przede wszystkim przez mistyczne objawienie, w węższym znaczeniu jeden z przejawów tendencji połączenia różnych religii (synkretyzm) głoszony przez Towarzystwo Teozoficzne, założone w 1875 roku przez Helenę Bławatską w Nowym Jorku[1].
Później kontynuowany przez jej uczennicę Alice Bailey i jej męża Fostera Baileya, którzy założyli Lucifer Publishing Company w 1920 roku, przemianowany po kilku latach na Lucis Trust. Mottem teozofii jest „Nie ma religii wyższej niż prawda”. Według Bławatskiej, teozofia nie jest religią, lecz systemem myślowym możliwym do pogodzenia z niektórymi zorganizowanymi religiami takimi jak buddyzm czy hinduizm i inne. Pod koniec XIX wieku silnie wpłynęła na wolnomularstwo, zwłaszcza loże Le Droit Humain. Ze sprzeciwu wobec teozofii Rudolf Steiner stworzył antropozofię. W uproszczonej wersji idee teozoficzne przeniknęły do masowej świadomości, dając początek ruchom New Age.
Termin „teozofia” wywodzi się z greckich wyrazów θεóς „bóg” i σοφία „mądrość”. Według Bławatskiej, oznacza dosłownie „mądrość bogów” i został po raz pierwszy użyty przez neoplatonika Amoniusza Sakkasa w III wieku n.e. na oznaczenie wiecznego systemu etyki godzącego wszystkie religie.
Teozofia wybiórczo wykorzystuje elementy zaratusztrianizmu lub fikcyjne idee, przedstawiane jako zaratusztriańskie.

Okultyzm
(łac. occulere = „skrywać”) – zespół poglądów i wierzeń o istnieniu niepoddających się naukowym obserwacjom istot, mocy i możliwości ukrytych we wszechświecie i człowieku, wierzenia o wychodzących poza poznanie zdolnościach ludzkich i ich podporządkowaniu, związane z tymi wierzeniami magiczne rytuały, praktyki medytacyjne, a także synonim ezoteryki.

Okultyzm to dziedzina pseudonaukowa. W szerszym znaczeniu terminem okultyzm określa się gnozę, magię i mistykę. Okultyzm w znaczeniu systemu wiedzy zajmuje się światem i człowiekiem, przy czym przedmioty badań w tym przypadku podzielone są na dwie triady: makrokosmos – świat duchowy, świat astralny, świat eteryczno-fizyczny oraz mikrokosmos – duch, dusza, ciało. Okultyzm w znaczeniu praktyk rytualnych, medytacyjnych i ćwiczeniowych umożliwia poznanie i korzystanie z własnych mocy i mocy istot nadnaturalnych dzięki systematyzacji myśli, uczuć, ćwiczeń wolitywnych i odczuć fizjologicznych. W tym przypadku to człowiek jest narzędziem poznawczym. Okultyzm, zajmujący się niewidocznymi dla zmysłów istotami, różni się w ich badaniu od religii tym, że dąży najpierw do ich poznania (gnoza) wraz z późniejszym wolitywnym oddziaływaniem na nie (magia). Wykorzystuje elementy demonologii i angelologii zaratusztriańskiej i podobnie jak teozofia tworzy fikcyjne koncepcje przedstawiane jako starożytna wiedza tajemna magów zaratusztriańskiej

New Age, Nowa duchowość
Masowe ruchy i kulty które w synkretyczny sposób wykorzystują, między innymi, niektóre pojęcia i idee zaratusztrianizmu, głównie w celach komercyjnych (co jest charakterystyczne dla tych ruchów). Podobnie jak okultyzm i Teozofia, z których się wywodzą, tworzy fikcje ideowe i powołuje się na samozwańczych lub fikcyjnych mistrzów duchowych posiadających jakoby, domniemaną tajemną wiedzę zaratusztrian. Częstokroć wyrwane z kontekstu koncepcje pochodzące z wedanty-adwajty jogi, tantry i hinduizmu są przedstawiane jako zaratusztriańskie w celu zwiększenia efektu marketingowo reklamowego oraz dla wywarcia większego wrażenia na uczestnikach płatnych „warsztatów duchowych”.