JAK PERSOWIE TWORZYLI JUDAIZM

CZĘŚĆ I. KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA

Tytuł przewrotny i specjalnie prowokujący, ale i temat dyskusyjny. Poniższy artykuł został napisany na podstawie prac autorstwa Dr. Michaela Davida Magee, jego poglądy mimo kontrowersyjności są na pewno ciekawym ujęciem wpływu zaratusztrianizmu na Judaizm, pokazują również z jak rozległym problemem poznawczym, dalekim od rozstrzygnięci mamy do czynienia.

Niewola babilońska kończy się w 538 r. przed Chr., kiedy to król perski Cyrus wydał dekret pozwalający Żydom na powrót do siebie i odbudowę Świątyni. W dziejach narodu wybranego rozpoczął się okres perski trwający ponad 200 lat, który trwał do Aleksandra Wielkiego (332 r. przed Chr.). W Biblii po raz pierwszy o Persach mówi prorok Ezechiel (por. Ez 27,10). Król Cyrus podporządkował sobie Medów, którzy panowali na tym terenie, a następnie Babilonię.

Ostatecznie imperium babilońskie padło w 539 r. przed Chr. Ciekawa rzecz, że ludność Babilonu przyjęła Cyrusa jako wybawcę, kiedy ogłosił się on królem Babilonu i czcicielem wielkiego Marduka. Nowy władca ze swej strony okazywał Babilończykom duże względy i odznaczał się tolerancją. żołnierze perscy otrzymali rozkaz uszanowania uczuć religijnych ludności i powstrzymania się od terroru.

GEOPOLITYKA

Poprzednicy Cyrusa w Mezopotamii po zwycięstwie obalali posągi bogów tych których pokonali i w ich miejsce ustanawiali kult własnych bóstw. Asyryjczycy wynieśli na tron Babilonu swojego Assura, inni przed nimi czynili to samo. Cyrus był sprawiedliwym i tolerancyjnym władcą, wiedział jednak znając losy poprzednich imperiów, że ani siłą, ani samą łagodnością nie zdoła rządzić pierwszym globalnym imperium. Wielki Achemenida prawie z całą pewnością był zaratusztrianinem, albo wyznawał mazdaizm, nie afiszował się co zadziwiające z tym wyznaniem tak jak jego następcy, którzy zgodnie w swoich inskrypcjach przywołują Ahura Mazdę. Cyrus był był jednak po prostu mądrzejszy od swoich poprzedników i w miejsce terroru wprowadził tolerancję, ale czy to był tylko altruizm. Przeciwnie, jest niewielu historyków i teologów, którzy nie widzą deklaracji Cyrusa jako propagandy. Zauważył że tolerancja religijna może być potężnym spoiwem łączącym ludy imperium, podobnie jak autonomia polityczna i ekonomiczna. I oto na babilońskich pieczęciach cylindrycznych Cyrus był wybranym królem Marduka, babilońskiego boga. Na glinianych tabliczkach Nippur Cyrus był wybranym królem miejscowego boga Sin, w pismach żydowskich, Cyrus był wybranym królem miejscowego boga JHWH. Cyrus zamówił inskrypcje „aż do Aszura i Suzy, Agady, Eszunny, miast Zamban, Me-Turnu, Der, a także regiony Gutian, … ustanowiłem dla siebie stałe sanktuaria ” Cyrus ogłosił się królem wybranym przez boga KAŻDEGO narodu.(sic!) Trudno odmówić mu miana prekursora geopolityki i propagandy. Czy przedstawiając się jako wybraniec tak wielu bogów, mógł na tym poprzestać nie popadając w sprzeczności? Według Dr. Davida Magee Cyrus poza tym rozpoczął wprowadzanie w zawoalowanej formie religii i praw religii Zaratusztry, a jego następcy kontynuowali to dzieło. Szczególnie wyraźnie według Magee widać to na przykładzie Judaizmu, który skutecznie przejął wiele elementów nauk zaratusztrianizmu. To przejęcie w zniekształconej lub zawoalowanej formie idei zaratusztriańskich do dziś w konsekwencji powoduje sprzeczności logiczne i teologiczne w tej i innych religiach abrahamowych. Czy król mógł być jednak tolerancyjny wobec innych religii, a zarazem wprowadzać własne wyznanie nie powtarzając terroru poprzedników? Otóż według nauki zaratusztrianizmu religie dzielą się na takie które czczą Dewy, zło czyli demony i Arymana i takie, które wielbią dobrego Boga, a więc jeśli Marduk czy Jahwe są hipostazami dobrego boga albo jego duchowymi tworami to nic nie stoi na przeszkodzie by uznać i tolerować te religie, a w konsekwencji pozwolić je wyznawać skoro to pozwala ich wyznawcom dobrze czynić. Co jednak miał Cyrus zrobić z Bogami domagającymi się krwawych ofiar z ludzi, czy lansujących okrutne i bezwzględne prawa. Król perskiego imperium wraz z doradcami widać doszli do wniosku, że większość obcych bogów doktrynalnie można powoli „ucywilizować” wprowadzając w miejsce dotychczasowego zmodyfikowane „Powtórzone Prawo” religijne. Geniusz Cyrusa polegał również na tym, że zdawał sobie sprawę, ze będzie to wymagało nakładów, rezygnacji z części łupów i będzie to proces długotrwały. `Postępowanie władcy i jego następców z dynastii Achemenidów wobec Żydów w Babilonie, zdaję się ilustrować ten nietypowy, pokojowy eksperyment utworzenia religii uniwersalnej w uniwersalnym imperium. Warto prześledzić argumenty Davida Magee.

DEKRET

Pierwszym posunięciem było uwolnienie narodów zniewolonych i wyrażenie przez Cyrusa zgody na ich powrót do ojczyzny. W ten sposób zyskiwał niewiele kosztującą wdzięczność podbitych zamiast buntów. W słynnej deklaracji na cylindrze z Babilonu idzie dalej poza ogłoszeniem się wyznawcą Marduka Cyrus ogłasza, że pozwala powrócić innym bogom do ich domów (rodzinnych śwityń). Ten fakt musiał być szokiem dla wyznawców innych religii, zamiast kolejnych represji spotykali się z wolnością dotąd niespotykaną. Trudno było nie oczekiwać, wdzięczności wyznawców, a na to Cyrus właśnie liczył. Zauważyła to większość historyków.

Dla Żydów został wydany oddzielny dekret, na mocy którego mogli wracać do ojczyzny i rozpocząć odbudowę zniszczonej świątyni (por. Ezd 1,2-4 i 6,3-5; 2 Krn 36,22n). Dekret Cyrusa został przekazany w dwóch wersjach: hebrajskiej (Ezd 1,2-4) i aramejskiej (Ezd 6,3-5). Większość uczonych uważa, że bardziej prawdopodobną jest wersja aramejska, choć i ona zawiera drobne nieścisłości co do następstwa królów. Wersja ta jest odzwierciedleniem ogólnego schematu dokumentów wydawanych przez Cyrusa. Natomiast wersja hebrajska jest parafrazą edyktu dokonaną przez autora. Być może jest tworem kronikarza (por. 2 Krn 36,23).

Wersja aramejska – Ezd 6,3-5: 3:
„W roku pierwszym króla Cyrusa tenże król wydał taki rozkaz: Sprawa domu Bożego w Jerozolimie: Dom ten ma być odbudowany jako miejsce dla zabijających ofiary krwawe i dla składających Bogu ofiary zapalne. Długość jego – sześćdziesiąt łokci, szerokość jego – dwadzieścia łokci, wysokość jego – trzydzieści łokci; 4 układów z kamienia ciosowego – trzy, i z drzewa – układ jeden. Koszty będą pokryte ze skarbu królewskiego. 5 Również złote i srebrne sprzęty domu Bożego, które Nabuchodonozor zabrał ze świątyni w Jerozolimie i przeniósł do Babilonu, zwróci się, tak że one przyjdą na dawne miejsce do świątyni w Jerozolimie i będą złożone w domu Bożym”

i tu mamy do czynienia z drugim elementem: finansowaniem religii przez administrację achemenidzką. Skarbiec Babilonu częściowo został przeznaczony na „zwroty” dla innych wyznań, a jak świadczą kolejne posunięcia Dariusza, Kserksesa i Artakserksesa, ze skarbu królewskiego finansowano odbudowę świątyni jerozolimskiej. Mało tego część podatków pozostawiono na ziemi Judzkiej także by finansować religię Jahwe. Istotnie zastanawiająca jest ta hojność tak kontrastująca z poczynaniami innych władców

POWRÓT

Materialna i duchowa odbudowa Judy trwała długo i była związana z kolejnymi karawanami wracającymi z wygnania. Pierwszą grupę repatriantów przyprowadził Szeszbassar, który posiadał tytuł: „książę Judy” (por. Ezd 1,8)., a także „Tirshtha” i „Pechach”. Wykaz repatriantów (por. Ezd 2 i Ne 7), którzy mieli wrócić w tej pierwszej grupie, pochodzi z późniejszego okresu i nie może być traktowany ściśle jako dokument. Wielu jednak wygnańców nie chciało wracać do ojczyzny, bo żal im było porzucać dobytku. Można domyślić się na podstawie tego opisu składu ich zwolenników, którzy pozostali w Babilonie. Większość Żydów paradoksalnie pozostała w Babilonie („Żydzi” to imię, od tego czasu wszyscy Izraelici będą nazywani bez względu na pochodzenie plemienne). Wiele lat wcześniej ci w Babilonie posłuchali rady Jeremiasza podanej w Jer. 29: 4-7. Powiedział im, aby budowali domy i szukali bogactwa w bogactwie miejsca, w którym się znaleźli, co zrobili i prosperowali. Tak więc wielu niechętnie rezygnowało ze względnego komfortu życia w Babilonie. W ten sposób, wraz z większością Żydów Babilon, stał się centrum świata wyznawców judaizmu. Istniał wówczas stan podobny do dzisiejszego, w którym więcej Żydów mieszka w metropolii Nowego Jorku niż w Palestynie. Prymat babilońskich Żydów i babilońskich akademii w życiu żydowskim trwał przez „ciche lata” i okres apostolski oraz przez powstanie Kościoła chrześcijańskiego w świecie zachodnim, aż do końca pierwszego tysiąclecia. Pierwsza grupa repatriantów była zatem bardzo nieliczna. Ogółem: łączna liczba osób powracających wraz z pracownikami i artystami estradowymi wyniosła blisko 50 000 w tym muzycy artyści, nie nie będący sługami w świątyni. W świątyni śpiewali Lewici, dzieci Asafa. Nethinim byli niewolnikami pochodzenia kananejskiego. Ogólnego skład społecznego imigrantów można domyślić się na podstawie tego opisu i składu ich zwolenników, którzy pozostali w Babilonie. W większości byli to ludzie biedni, którzy nie mieli nic do stracenia, liczący na korzystniejsze życie w ojczyźnie przodków. Władca Persów nie pozostawił wychodźców jakby się wydawało zupełnie bez kontroli. Poddani zostali władzy Tirsatha, gubernatorów ziem mianowanych przez władcę. Wszyscy przywódcy powracających sprawowali funkcję Tirshatha – Pechach. Dobrze rozumieć co to znaczyło, żeby śledzić dalsze konsekwencje tego faktu.

PERSCY GUBERNATORZY – TIRSHATHA – PECHAH

Słownik nazwisk biblijnych Hitchcocka:
Tirshatha – gubernator

Słownik biblijny Eastona:
Tirshatha – Słowo prawdopodobnie pochodzenia perskiego, oznaczające „surowość” i wysoką godność obywatelską. Perski namiestnik Judei tak jest nazwany Ezdrasz ( Ezdrasz 2:63 ; Nehemiasz 7:65 , 70). i Nehemiasz (Nehemiasza 8: 9 ; 10: 1 ) oraz „gubernator” (peha) w 5:18. Prawdopodobnie zatem tirshatha = pehah = współczesna pasha.

Międzynarodowa Standardowa Encyklopedia Biblijna:
ter-sha’-tha, tur’-sha-tha (tirshatha ‚; Hathersatha): tytuł występujący 5 razy w Ezdrasz i Nehemiasz ( Ezra 2:63 Nehemiasz 7:65 , American Standard Revised Version i English Revised Version „gubernator”). W Nehemiasz 8: 9 ; Nehemiasz 10: 1 , Nehemiasz nazywa się tirshatha. U Ezdrasza 2:63 Nehemiasza 7:65, 70 jest to tytuł Szeszbazara lub Zerubbabela. Podobnie jak u Nehemiasza 12:26 , Nehemiasz nazywany jest pechah lub namiestnikiem, co u Ezdrasza 5:14 jest tytułem nadanym również Szeszbazarowi, przypuszcza się, że pechah i tirshatha były równoważnymi terminami, z których pierwsze były pochodzenia asyryjsko-babilońskiego, a drugie pochodzenia perskiego. Według Lagarde’a pochodzi on od baktryjskiej antarekshatry, czyli „tego, który zajmuje miejsce króla”. Według Meyera i Scheftelowitza jest to zmodyfikowana forma hipotetycznego staroperskiego słowa tarsata. Według Geseniusa i Ewalda należy go porównać do rdzenia perskiego „surowy”, „surowego”, tj. „Surowego pana”. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że wywodzi się z babilońskiego korzenia rashu, „aby wziąć w posiadanie”, od którego otrzymujemy rzeczownik rashu, „wierzyciel”. W tym przypadku mogło to mieć związek z poborcą podatków. Jednym z głównych obowiązków perskiego satrapy lub gubernatora, było kalkulowanie i pobraniu podatków (patrz Persia Rawlinsona, rozdział VII). To dość jasno tłumaczy to fakt, że Nehemiasz (7:70) tirshatha ‚podarował skarb, który został wykorzystany w budowie świątyni, tysiąc drachm złota itp., I że u Ezdrasza 1: 8 Cyrus powierzył naczynia domu Pańskiego Szeszbazarowi. To pochodzenie połączyłoby go z aramejską rashya, „wierzycielem” i nowo hebrajskim rashuth, „najwyższą władzą”, „sędzią” (R. Dick Wilson).

GUBERNATORZY KRÓLA KRÓLÓW W JEROZOLIMIE

Trudno uwierzyć, by wybór perskiego gubernatora opierał się jedynie na autorytecie religijnym lokalnego przywódcy, dobór kandydata musiał zapewniać lojalność wybranego wobec władzy centralnej. Szeszbazar udaje się do Jerozolimy w kilka lat po zdobyciu Babilonu pezez Persów. Dość by zweryfikować kandydata pod względem lojalności, ale czy tylko? Może istotne było coś więcej.

SZESZBAZAR

Słownik biblijny Smitha
Szeszbazar ( czciciel ognia ), imię Chaldejskie lub perskie być może nadane Zerubbabelowi ( Ezdrasz 1: 8,11 ; 6: 14,18 ) [ ZERUBBABEL ]

Słownik biblijny Eastona:
O, boże słońca, broń Pana! ( Ezdrasz 1: 8 , 11), być może inna nazwa Zerubbabel (qv), Ezdrasz 2: 2 ; Aggeusza 1:12 , 14; Zachariasza 4: 6 , 10

Międzynarodowa Standardowa Encyklopedia Biblijna:
shesh-baz’-ar (shesh-batstsar lub sheshbatstsar): Sheshbazzar to hebrajska lub aramejska forma babilońskiego Szamasz-aba-ucur lub Szamasz-bana-ucur: „Och, Szamaszu, chroń ojca”. Możliwe, że pełne imię brzmiało Szamasz-ban-Zeri-Babili-ucur: „Och, Szamaszu, chroń ojca (budowniczego) nasienia Babilonu”.

Pierwsi dwaj gubernatorz Jerozolimy, Szeszbazar i Zerubbabel byli mimo zamieszania w tekstach bilijnych różnymi osobami. Szeszbazar był gubernatorem Judy za czasów Cyrusa a Zerubbabel za Dariusza. Możliwe, że Szeszbazar przybył do Jeruzalem za czasów Cyrusa i położył fundamenty, a Zerubbabel przybył później za czasów Dariusza syna Hystaspesa i ukończył budowę świątyni (porównaj Ezdrasza 2:68 ; Ezdrasza 4: 2 Aggeusza 1: 14 ).

Według Ezdrasza 1: 8 Szeszbazar był księciem (Hanasi) Judy, w którego ręce Cyrus włożył naczynia z domu Pańskiego, które Nabuchodonozor wyniósł z Jeruzalem i włożył do domu swoich bogów. Poprowadził wygnańców (?) żydowskich z powrotem do Jerozolimy, kiedy król perski Cyrus zezwolił im na powrót i odbudowę Świątyni. (536 lub 535 p.n.e) W 1:11 powiedziane jest dalej, że Szeszbazar zabrał ze sobą naczynia świątynne i przywiózł z Babilonu do Jerozolimy. U Ezdrasza 5:14 jest powiedziane, że naczynia zostały dostarczone przez Cyrusa temu, co miał na imię Szeszbazar, którego Cyrus ustanowił namiestnikiem (pechah), i dalej napisano, że Szeszbazar przybył i położył fundamenty domu Bożego, który był w Jerozolimie Ez 1,8 nn.; 5,14 nn.

Zastanawiające jest dlaczego Gubernator Szeszbazar wyznawca boga Izraela nosi według tłumaczy imię jednoznacznie związane z kultem ognia, albo słońca (Szamasz). D. Mage pisze: „Namiestnik, o którym Zachariasz ma wiele do powiedzenia, zwłaszcza w czwartym rozdziale jego proroctwa. Shesh-bazzar, co oznacza „czciciela ognia”, został tak nazwany przez Babilończyków w taki sam sposób, jak imiona babilońskie zostały nadane Danielowi, Hananiaszowi Azariaszowi i Miszaelowi (Daniel 1: 7)”. Może więc chodzić o to że lojalność dotyczyła także wyznania gubernatora.

Kolejna alija wyruszyła pod wodzą gubernatora Zerubabela potomka królów Judy.

ZERUBBABEL

Jego imię jest tłumaczone jako „nasienie Babilonu”Był synem Pedajasza, ale zawsze nazywa się go synem brata ojca, Salathiela lub Szaltiela, przez którego najprawdopodobniej był wychowywany (zob. 1 Kronik 3: 17–19 ). Był on zatem wnukiem Jehoiachina, ostatniego król w bezpośredniej linii od Dawida i dlatego jest prawnie księciem właściwie wybranym na gubernatora (tirshatha). Jest także wymieniony w genealogii Jezusa Mesjasza. Pierwsza (?) Alija (wyjście z Babilonu) miało nastąpić pod przewodnictwem Zerubbabela do 50 000 (Ezdr. 64 „Cała ta wyprawa razem liczyła czterdzieści dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt osób, 65. oprócz ich niewolników i niewolnic; tych było siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem: mieli oni też dwustu śpiewaków i śpiewaczek.”). Żydzi odeszli, jak się przypuszcza, pod koniec pierwszego roku po wydaniu dekretu, czyli w drugim roku od zdobycia Babilonu przez Cyrusa, 536 lub 535 p.n.e., Według innej wersji Zerubbabel przybył jako drugi by dokończyć dzieło Szeszbazara, już za panowania Dariusza ( 529-522 p.n.e.). W drugim roku po powrocie wzniósł ołtarz i położył fundament świątyni na ruinach zniszczonej przez Nabuchodonozora. I w tym momencie wydarzyło się coś dziwnego.

1 Gdy wrogowie Judy i Beniamina usłyszeli, że wygnańcy budują świątynię dla Pana, Boga izraelskiego, 2 przystąpili do Zorobabela, do Jozuego1 oraz przedstawicieli rodów i rzekli do nich: «Chcemy budować z wami, albowiem czcimy Boga waszego jak wy i Jemu składamy ofiary od czasów Asarhaddona1, króla asyryjskiego, który nas tu sprowadził». – 3 Lecz Zorobabel, Jozue i pozostali naczelnicy rodów izraelskich im odpowiedzieli: «Nie wolno wam razem z nami budować domu dla Boga naszego, ale my sami budować będziemy dla Pana, Boga izraelskiego, jak nam rozkazał Cyrus, król perski».

Tylko powracający żydzi, lud posłany przez perskich królów jako koloniści, mieli prawo zbudować świątynię i przywrócić religię, i musiał to być jakiś konkretny powód mimo, że ci, „miejscowi”, czcili tego samego boga. Gdyby „powracający” chcieli tylko przywrócić starą świątynię starej wiary, to jakie ewentualne obiekcje mogliby mieć przeciwko pomoc oferowanej przez rodzimych wyznawców judaizmu? Tymczasem przyjezdni zasłaniają się rozkazami obcego perskiego władcy: „ Jak nam rozkazał Cyrus król perski (sic!). Oczywiste jest, że koloniści robili coś, o czym wiedzieli, że to co zrobią w żadnym wypadku nie zostanie być akceptowane przez wyznających tradycyjny judaizm, dlatego odmówili pomocy. „sami budować będziemy dla Pana, Boga izraelskiego, jak nam rozkazał Cyrus, król perski” Dlaczego król perski wydał taki rozkaz? Jakie to były rozkazy dotyczące religii i jej praw? Otóż może dlatego, że Judaizm miał być nową religią, zreformowaną religią z elementami wyniesionymi z zaratusztrianizmu. A kim byli ci wrogowie Judy?. Była to pozostała ludność żydowska nie wysiedlona przez Babilończyków, w tym Samarytanie czyli Żydzi rdzenni wyznawcy Jahwe! Trzeba było iście karkołomnego tłumaczenia by uczynić z ortodoksów żydowskich, obcych, nie żydów i wrogów.
Tożsamość narodowa Samarytan zaczęła się kształtować w wyniku najazdu (w 732 p.n.e.) i ostatecznego unicestwienia w 722 p.n.e. królestwa Izrael/Samarii przez króla Asyrii Sargona II. Znaczna część mieszkających w nim Żydów została wysiedlona w głąb Asyrii, na ich miejsce sprowadzono zaś innych mieszkańców imperium, co przeprowadzono w czterech kolejnych przesiedleniach w latach: 721 p.n.e., 715 p.n.e., 680 p.n.e. i w połowie VII w. p.n.e. W czasie pierwszego przesiedlenia sprowadzono do Samarii ludność z pięciu północno–mezopotamskich prowincji, w tym również z prowincji Kuteh (Kutim). Z tego powodu Żydzi w przeszłości używali wobec Samarytan określenia Kutim, co miało sugerować, że nie są Żydami, lecz Kutejczykami (nazywali ich również Sydończykami, Szachemitami i Amha’aretami, czyli cudzoziemcami). Czy to nie jest absurdalne i paradoksalne, że powracający wysiedleni żydzi nazywają nie-żydami, i odstępcami od wiary żydów wcześniej powracających z wygnania.Ortodoksyjni Samarytanie byli jednak jakąś przeszkodą w wypełnieniu rozkazów króla. Zdaniem niektórych badaczy Samarytanie jako naród i religia powstali dopiero w czasach Aleksandra Macedońskiego i wywodzą się z wyższych warstw społecznych ówczesnej Palestyny, zarówno spośród Żydów współpracujących z Grekami, jak i społeczności nieżydowskiej. Wersja ta jest jednak odrzucana przez zdecydowaną większość historyków. Jest ona również sprzeczna z badaniami mitochondrialnego DNA Samarytan, które potwierdzają domieszkę asyryjską w ich materiale genetycznym. Do dzisiaj z punktu widzenia ortodoksyjnego judaizmu nie jest jasne, czy Samarytanie są Żydami, którzy wyłączyli się ze wspólnoty, czy też nie-Żydami. Ci niewysiedleni trwali przy judaizmie choć z czasem być może zmienionym pod wpływem innych ludów i mieszanych małżeństw co stanowi główną oś wykluczenia. W ten sposób na ziemiach Judy zaczęły żyć ze sobą dwie społeczności: pro-perska czyli wychodźcy z Babilonu i tradycjonalistyczna czyli ci co nie zostali wysiedleni. Wiele wskazuje na to, że część miejscowych podporządkowała się nowemu „Prawu” bo trudno sobie wyobrazić, że 50 tys. „Babilończyków” wypchnęło gdzieś ludność całej Palestyny. Świadczy też o tym liczba mieszanych małżeństw jakie zastali Ezdarasz i Nehemiasz, ale także postępy w odbudowie świątyni. Widać pierwsi gubernatorzy nie wypełnili misji do końca we wprowadzaniu zmodyfikowanej religii skoro, pojawili się dwaj kolejni choć z jeszcze bardziej niewielką liczbą wychodźców.

EZDRASZ – EZRA

Ezdrasz — biblijne imię męskie pochodzenia hebrajskiego. Wywodzi się od hebr. ezerā, ezerāh — „[Bóg jest] pomocą”, aram. ezrā – „pomoc”[1].

„Pisarz”, który poprowadził drugie wyjście wygnańców, którzy powrócili z Babilonu do Jerozolimy 459 r. p.n.e.

W siódmym roku panowania Artakserksesa (Longimana?) uzyskał pozwolenie, aby udać się do Jerozolimy i zabrać ze sobą grupę Izraelitów ( Ezdrasz 8 ). Artakserkses okazał wielkie zainteresowanie przedsięwzięciem Ezdrasza, spełniając jego „wszystkie prośby” i obdarzając go darami dla domu Bożego. Ezra zgromadził grupę wygnańców, prawdopodobnie około 5000, którzy byli gotowi pójść z nim do Jeruzalem, nad brzegiem Ahawy, gdzie odpoczywali przez trzy dni, i zostali przygotowani do marszu przez pustynię, która zakończyła się po czterech miesiącach. Po przybyciu do Judy i Jerozolimy przystąpiono do odbudowy świątyni co spotkało się ponownie z oporem mieszkańców nie należących do grupy powracających: Po wstąpieniu do Dariusza na tron Perski Żydzi wznowili odbudowę świątyni, Wrodzy Żydom Samarytanie i inni mieszkańcy Judei nie tracili czasu na i napisali donos do Dariusza, w którym zawiadamiają o odbudowie murów i ostrzegają go przed buntowniczymi zamiarami Żydów.Jak historia wykazała nie ostatni. W reakcji na donos zaczęto poszukiwać w archiwach królewskich dekretu Cyrusa (qv). Nie znaleziono go w Babilonie, ale w Achmetha – Ekbatanie ( Ezdrasza 6: 2); a Dariusz niezwłocznie wydał nowy dekret, dając Żydom pełną swobodę i kontynowanie prac. Dofinansował także prace budowlane i zezwolił gubernatorowi na przekazanie części podatków na odbudowę.

Za Ezdrasza nastąpiło poświęcenia drugiej świątyni w 515 r. p.n.e. (datowanie niepewne).

Misja Ezdrasza wydaje się różnić od poprzednich ponieważ jego działania podobnie jak później Nehemiasza skupiają się na kodyfikacji, porządkowaniu ksiąg i wprowadzaniu powtórzonego prawa. Pytanie co było przyczyną tak silnego oporu wśród miejscowych i odstępstw u pozostających na miejscu, od pewnego czasu, wychodźców z Babilonu. Dlaczego należało i trzeba było ponownie wprowadzać prawo, które podobno obowiązywało od czasów Mojżesza!
„Wygląda na to, że pomimo wybudowania świątyni, – większość tubylców na wzgórzu nie chciała się zmieniać i utrudniała import zagranicznego kultu. Król martwił się, a kraj należało do końca spacyfikować jako sąsiadów i potencjalnych sojuszników zbuntowanych Egipcjan. Poinstruował Ezdrasza, aby wyznaczył sędziów i kapłanów, którzy mieliby pilnować przestrzegania nowego prawa Judy zgodnie z prawem, Jahwe. Ezdrasz musiał „nauczać w Izraelu ustaw i obrzędów” (Ezdrasz 7:10) i sprawdzić, czy lud Judei jest „w zgodzie z prawem Bożym”. Ezra ustanowił prawo ludowi już związanemu rzekomo 1000-letnim prawem Mojżesza! Czy Żydzi zapomnieli o prawie Mojżesza? Czy musieli się nauczyć nowego prawa od Persów? Wygląda na to że nie nauczał religii, którą znali mieszkańcy Judei. Jest to wyraźna wskazówka, że ​​prawo Mojżesza było prawem Ezdrasza.U Nehemiasza 8 Ezra czytał z księgi prawa, które nie zapisane były ani po hebrajsku, ani aramejsku Ludzie nie mogli ich zrozumieć – słowa musiały zostać przetłumaczone przez kapłanów. W jakim języku czytał Ezra? Nie hebrajski. Jaka to była księga prawa? Mowa jest według Ezdrasza 6: 19-21 i Nehemiasza 10: 28-29, że następują powszechne nawrócenie religijne. Dlaczego Żydzi mieliby nawracać się, przejść na judaizm? Na co się nawracali? Odpowiedzią jest być może judaizm zmieniony na modłę zaratusztriańską, a czytana księga była prawdopodobnie perskim prawem, takim jak później Vendidad napisana po persku. Według rabinicznej legendy gemara również przypisuje Ezdraszowi przejście ze skryptu hebrajskiego na kwadratowy skrypt aramejski czyli pismo persów. Ezra był „pisarzem prawa Boga Niebieskiego”. Dla Persów bogiem niebios był Ahura Mazda, ale tytuł mógł być interpretowany przez wierzących w znaczeniu Jahwe (oczywiście dla Persów Bóg był uniwersalny). Obowiązkiem Ezdrasza było spisanie Bożego prawa ludowi, który podobno miał rozległe prawo własnego boga. Ezdrasz 7: 11-26 czyta kopię listu, który dał mu król Artakserkses, wyjaśniając autorytet swojego stanowiska.” Wszystko t razem dość niespójne jeśli nie uwzględnimy planowego wprowadzania elementów religijnego prawa Persów.

NEHEMIASZ

Nehemiasz jest centralną postacią Księgi Nehemiasza , która opisuje jego pracę w odbudowie Jerozolimy w okresie Drugiej Świątyni. Był gubernatorem perskiej Judei za Artakserksesa I, króla Persji (465–424 p.n.e.). W dwudziestym roku Artakserksesa I (Według przekazu rabinackiego Nehemiasz wrócił odbudować mury Jerozolimy w roku 335 p.n.e. Biblia mówi, że działo się to za panowania Artakserksesa, więc była to połowa V w p.n.e. – 445 lub 444 p.n.e.) Nehemiasz był podobno podczaszym (nosił puchar króla) Artakserksesa. Co pozwoliło mu upomnieć się o los żydów u króla. Widząc, że nieliczna kolonia Żydów w Judzie znalazła się w niebezpieczeństwie i że mury Jerozolimy są zburzone, poprosił go pozwolenie na powrót i odbudowę miasta. Artakserkses wysłał go do Judy jako gubernatora prowincji judzkiej z misją odbudowy, dając mu listy uwierzytelniające i wyjaśniające jego poparcie dla przedsięwzięcia i zaopatrzenie w drewno z lasów króla potrzebne do odbudowy świątyni i miasta Na miejscu Nehemiasz przeciwstawił się opozycji wrogów Judy: – Samarytan, Ammonitów, Arabów i Filistynów. Żydzi wznowili odbudowę świątyni i murów miasta. Wrodzy Żydom Samarytanie i inni mieszkańcy Judei nie tracili czasu i napisali donos do Kserksesa w którym zawiadamiają go o odbudowie murów

DONOS

„WIADOMOŚCI Z CZASÓW PO ODBUDOWIE ŚWIĄTYNI: TRZY SKARGI NA ŻYDÓW

Skarga do Kserksesa
6 Za panowania Kserksesa 5, na początku jego rządów napisano oskarżenie na mieszkańców Judy i Jerozolimy.

Pierwsza skarga do Artakserksesa
7 A za czasów Artakserksesa6 Biszelam, Mittredat, Tabeel i pozostali towarzysze jego wystosowali pismo do Artakserksesa, króla perskiego; litery tego dokumentu były napisane po aramejsku i ułożony był on po aramejsku.

Druga skarga do Artakserksesa
8 7 Komendant7 Rechum i pisarz Szimszaj napisali do króla Artakserksesa przeciw Jerozolimie list tej treści: 9 «Komendant Rechum, pisarz Szimszaj i pozostali ich towarzysze: sędziowie, posłowie, pisarze8, Persowie, ludzie z Erek, z Babilonu, z Suzy – to jest Elamici – 10 i reszta narodów, które uprowadził wielki i dostojny Asnappar9 (ASSURBANIPAL) i osiedlił je w miastach9 Samarii i w reszcie krain transeufratejskich, I dalej9». 11 To jest odpis listu, który oni posłali do niego: «Do króla Artakserksesa – słudzy twoi, mężowie z Transeufratei. Otóż10: 12 Niech król przyjmie do wiadomości, że Żydzi, którzy od ciebie wyszli i przybyli do nas, do Jerozolimy, odbudowują to buntownicze i niegodziwe miasto, naprawili mury i fundamenty domów są założone 11. 13 Otóż: Niech król przyjmie do wiadomości, że jeżeli to miasto będzie odbudowane, a mury jego naprawione, to oni podatku, daniny ani cła nie uiszczą i to w końcu królom przyniesie szkodę. 14 Otóż: Ponieważ mamy obowiązki wobec dworu 12 i nie przystoi nam patrzeć na ograbianie króla, dlatego posyłamy królowi to powiadomienie. 15 Niech poszukają w kronikach twoich przodków, a znajdziesz w nich wiadomość, że to miasto jest miastem buntowniczym, które przynosi królom i prowincjom szkodę, a rozruchy wznieca się w nim od dawien dawna: dlatego zburzone zostało to miasto. 16 Powiadamiamy króla, że jeśli to miasto będzie odbudowane, a mury jego będą naprawione, wtedy działu w Transeufratei mieć nie będziesz».

Decyzja negatywna i jej wykonanie 17 Król przysłał takie rozstrzygnięcie: «Komendantowi Rechumowi, pisarzowi Szimszajowi i pozostałym ich towarzyszom, którzy mieszkają w Samarii i w pozostałych krainach transeufratejskich, pozdrowienie». I dalej 13: 18 «Dokument, któryście nam przysłali, został przede mną w przekładzie odczytany. 19 Przeze mnie został wydany rozkaz, by szukano. I znaleziono, że to miasto od dawien dawna przeciwko królom powstaje, a bunt i rozruchy w nim są wzniecane. 20 I królowie potężni panowali nad Jerozolimą i rządzili całą Transeufrateą, i odstawiano im podatek, daninę i cło. – 21 Zatem wydajcie zarządzenie, by powstrzymać tych ludzi: to miasto nie ma być odbudowane, dopóki taki rozkaz nie będzie wydany przeze mnie. 22 A strzeżcie się, by nie dopuścić się w tym zaniedbania, ażeby nie wzrosła strata na szkodę królów».
23 Wtedy – skoro odpis dokumentu króla Artakserksesa został przeczytany przed kanclerzem *Rechumem, pisarzem Szimszajem i ich towarzyszami – poszli oni pospiesznie do Żydów w Jerozolimie, by pod groźbą użycia siły zakazać im dalszej pracy.”

.Po pierwszej reakcji dzięki interwencji Nehemiasza w sprawie donosu, król w końcu wydał jednak dekret, dając Żydom pełną swobodę kontynuowania prac, jednocześnie zobowiązując satrapę Syrii i jego podwładnych do udzielenia im niezbędnej pomocy. Widać po tym, że pozycja Nehemiasza u króla królów była bardzo silna, skoro gubernator królewski skutecznie przeciwstawiał się satrapie i jego urzędnikom.

Za Nehemiasza odbudowano mury Jerozolimy. Następnie podjął kroki w celu ponownego zaludnienia miasta i oczyszczenia społeczności żydowskiej, egzekwując umorzenie długów, pomagając Ezrze w promowaniu prawa i egzekwując rozwody Żydów z nieżydowskimi żonami. Po 12 latach rządów gubernatorskich, wrócił do króla, do Suzy. Po pewnym czasie ponownie pojawił się w Jerozolimie, gdyż lud popadł z powrotem na swoje złe nawyki. Nie-Żydom pozwolono prowadzić interesy w Jerozolimie w szabat i utrzymywać pokoje w świątyni. Bardzo rozgniewany oczyścił świątynię, kapłanów i lewitów oraz wprowadził w życie prawo Mojżesza (?).

Pytanie kim był naprawdę Nehemiasz prowadzący swoją działalność zarówno w Jerozolimie jak i na dworze królewskim w Suzie. W Biblii on sam twierdzi że był podczaszym króla królów:

„Neh 2.1 W miesiącu Nisan, w dwudziestym roku panowania króla Artakserksesa, usługując mu jako podczaszy, wziąłem wino i podałem królowi, a nigdy przedtem tak źle nie wyglądałem.”

„Nehemiasz sam twierdzi, że był „podczaszym” Artakserksesa. Artakserkses jako pobożny zaratusztrianin, nie mógłbym jednak nawet dotknąć, a co dopiero wypić z rytualnie nieczystego kubka! Chyba, że sam Sam Nehemiasz był by zaratusztrianinem. Skalania w systemie zaratusztriańskim za Achemenidów zaczęło być uważane za wynik działania Ducha Zła, który powodował „kurz, smród, zarazę, choroby, rozkład i śmierć”. Pobożni ludzie musieli trzymać się z dala od tych szkodliwych rzeczy, aby chronić się sami jako dobre stworzenie Ahura Mazdy. Król szczególnie wymagał ochrony i możemy być pewni, że jego słudzy mieli obowiązek przestrzegać zasad czystości. Dzierżawca króla z trudem zajmowałby pozycję służebną, a Nehemiasz musiał być nie tylko sługą. Zwykły sługa nie zostałby podczaszym ani nie został by wysłany do kolonii z tak ważnymi zadaniami, chyba że miał przygotowanie jako mag kapłan zaratusztriański. Nehemiasz wprowadził zbliżone zasady czystości w religii Żydów, a pobożni nadal żyją według nich, chociaż nie rozumieją ich przyczyn. Chodzi o to, że Nehemiasz być może był nie tylko żydowskim gubernatorem, ale królewskim „posiadaczem pucharu”, którego religią był zaratusztrianizm pod innym imieniem.”

opracowanie na podstawie:
Ezra and Nehemiah: Bringing Judaism from Persia
How Persia Created Judaism: The Rise of Persia

Dr Michael David Magee

MATREIAŁY UZUPEŁNIAJĄCY

KŁOPOTLIWA OŚ CZASU

Uczeni podzieleni są według chronologicznej sekwencji działań Ezdrasza i Nehemiasza. Ezdrasz przybył do Jerozolimy „w siódmym roku króla Artakserksesa”. Tekst nie określa, czy król we fragmencie odnosi się do Artakserksesa I (465–424 pne), czy Artakserksesa II (404–359 pne). Większość uczonych utrzymuje, że Ezra żył za rządów Artakserksesa I, choć niektórzy mają trudności z tym założeniem: Nehemiasz i Ezdrasz „wydają się nie mieć wiedzy o sobie; ich misje się nie pokrywają”, jednak u Nehemiasza 12 obaj prowadzą procesje w ramach ceremonii poświęcenia muru. Najwyraźniej byli oni rówieśnikami pracującymi razem w Jerozolimie w czasie odbudowy muru i Jerozolimy, w przeciwieństwie do uprzednio podanego punktu widzenia; ”. Trudności te skłoniły wielu uczonych do przypuszczenia, że ​ Ezdrasz przybył w siódmym roku panowania Artakserksesa II, czyli około 50 lat po Nehemiaszu. Założenie to sugerowałoby, że biblijna relacja nie jest chronologiczna. Ostatnia grupa uczonych uważa „siódmy rok” za błąd pisarski i utrzymuje, że obaj mężczyźni byli rówieśnikami.

KRÓLOWIE KRÓLÓW ACHEMENIDZI

CYRUS II WIELKI (ok. 590-529 p.n.e.)

Cyrus II Wielki, zwany także Starszym – król Persji z dynastii Achemenidów, syn króla Anszanu Kambyzesa I i medyjskiej księżniczki Mandane. Zjednoczył w ramach swojego imperium wiele ówczesnych państw. Znany nie tylko z wielkich osiągnięć wojennych, lecz także z tolerancji i sprawiedliwości. W ciągu niespełna dwudziestu pięciu lat panowania Cyrus podbił większość krajów Bliskiego Wschodu z wyjątkiem Egiptu i plemion Wyżyny Irańskiej.

DARIUSZ I WIELKI (521-485 p.n.e.)

Dariusz, król Persji, był synem Hystaspesa, rodziny królewskiej Achemenidae. Nie od razu zastąpił Cyrusa na tronie. Byli dwaj pośredni królowie, a mianowicie Cambyses (Ahasuerus z Ezry?), syn Cyrusa, który panował od 529-522 pne, a jego następcą został uzurpator o imieniu Smerdis, który zajął tron ​​zaledwie na dziesięć miesięcy. Smerdis był margianinem i dlatego nie podzielał zdania Cyrusa i Kambysesa w sprawie, traktowalania i powrotu żydów Żydów do Jesrozolimy. Wydał dekret zabraniający restauracji świątyni i Jerozolimy ( Ezdrasza 4: 17-22). Ale wkrótce po jego śmierci i wstąpieniu do Dariusza na tron Perski Żydzi wznowili odbudowę świątyni i murów miasta, domniemując, że edykt Smerdisa będzie teraz nieważny, ponieważ Dariusz uprawiał politykę religijną Cyrusa. Wrodzy Żydom Samarytanie i inni mieszkańcy Judei nie tracili czasu na i napisali donos do Dariusza (patrz tekst donosu Księga Ezdrasza 4.), w którym zawiadmiają o odbudowie murów i ostrzegają go przed buntowniczymi zamiarami Żydów.W reakcji na donos zaczęto poszukiwać w archiwach królewskich dekretu Cyrusa (qv). Nie znaleziono go w Babilonie, ale w Achmetha – Ekbatanie ( Ezdrasza 6: 2); a Dariusz niezwłocznie wydał nowy dekret, dając Żydom pełną swobodę i kontynowanie prac, jednocześnie zobowiązując satrapę Syrii i jego podwładnych do udzielenia im niezbędnej pomocy. To z armią tego króla Grecy stoczyli słynną bitwę pod Maratonem (490 p.n.e.). Za jego panowania Żydzi cieszyli się pokojem i dobrobytem. Jego następcą został Ahaswerus (imię odnotowane jedynie w Biblii), znany Grekom jako Kserkses, który panował przez dwadzieścia jeden lat.

KSERKSES I (518 – 465 p.n.e.)

Kserkses I (pers. Chszajarsza). – król perski z dynastii Achemenidów. Panował w latach 485–465 p.n.e. Był synem i następcą Dariusza I Wielkiego. Kontynuowal wojny z Atenami i ich sojusznikami.

ARTAKSERKSES I Długoręki (465 – 424 p.n.e.)

król perski z dynastii Achemenidów, syn Kserksesa I. Kserkses nadał swemu synowi imię Artachszatra (Artakserkses).. Znany z łagodnej polityki wewnętrznej oraz ugodowej polityki wobec krajów sąsiednich. Zakończył wojny z Ateńczykami.

REHUM

„Kanclerz” Artakserksesa, który usiłował go podburzyć przeciwko Żydom ( Ezdrasza 4: 8-24 ) i zapobiec odbudowie murów i świątyni w Jerozolimie.