To nie Aleksander połączył wschód z zachodem

Nawet Persowie odziedziczyli dobrze funkcjonujący system handlu i wymiany kulturalnej między Indiami a Mezopotamią i Egiptem. Imperium Achemenidów świadomie ten system pielęgnowało i rozwinęło rozbudowując bezpieczną sieć dróg królewskich biegnących od Sardes w Anatolii przez Suzę aż do Indyjskiej Taksili w Gandharze. To kolejny przyczynek podważający jeden z Mitów o wybitnej kulturotwórczej roli macedończyka. Jak doszło do powstania tego systemu i kiedy. Otóż co najmniej w 3 tysiącleciu p.n.e., a więc 2700 lat przed Aleksandrem. Najnowsze odkrycia w masowy sposób podważają mniemanie o izolacji i braku powiązań między cywilizacją doliny Indusu, a Bliskim wschodem w epoce brązu.

Dowody i poszlaki

Przegląd dowodów na handel między starożytnymi Indiami a Mezopotamią, ze szczególnym naciskiem na prestiżowe przedmioty, takie jak koraliki karneolu i bransoletki z muszli, przedmioty z kości słoniowej i lazurytu oraz implikacje i pytania, pozwalają wyciągnąć wnioski na temat powiązań między obiema cywilizacjami. Powiązanie te wykraczają także poza Mezopotamię, Kość słoniową z Indii i wyroby z niej z niej znaleziono na rozległych obszarach Iranu i Azji Środkowej. Lazuryt w epoce brązu docierał z Indii aż na Kaukaz i do Egiptu. Przedmioty z czerwonego karneolu produkcji indyjskiej potwierdzają najnowsze odkrycia na wybrzeżach zatoki Perskiej, w Omanie i Emiratach arabskich. Wykopaliska zdają się także świadczyć iż część wymiany handlowej odbywała się już wtedy drogą morską (sic!)

Muszle

Na przykład odkrycie, że bransoleta znaleziona w Suzie w starożytnej Mezopotamii została „faktycznie wykonana z Turbinella pyrum”, gatunku występującego tylko wzdłuż wybrzeża Makran na zachód od Karaczi i Małego Rann z Kutch i przybrzeżnego Gujarat, oraz wód południowych Indii i Sri Lanki ” świadczy o ty iż handel prowadzono na skale transkontynentalną (Jonathan Mark Kenoyer)

Kość słoniowa

W Azję Środkowej w wpoce brązu najwyraźniej kość słoniowa pochodziła od słoni indyjskich, a w Gonur Depe znaleziono przedmioty, takie jak grzebienie z motywami z doliny Indusu, które mogły pochodzić z Harappy lub Mohendżo-daro. Ale inne zneziska kości słoniowej są unikalne dla cywilizacji Oxus lub tak zwanej kultury BMAC lub Margiana, która rozkwitała w tym regionie w epoce brązu. Czy to lokalni rzemieślnicy zatrudnieni przez elity? Czy też podróżowali rzeźbiarze kości słoniowej? Frenez przedstawia dowody po że mogło istnieć jadno i drugie zjawisko. (Dennys Frenez)

Lapis Lazuli

„Lazuryt – składnik lapis lazuli, który nadaje skale niebieski kolor – jest rzadkim minerałem w naturze”, pisze Randall Law, i prawdopodobnie w regionie istniało tylko jedno źródło w starożytności, kopalnie Badakhshan w Afganistanie . Już w 7. tysiąclecia pne, lapis lazuli wydobywano w Sar-i Sangminy, w Shortugai, i w kopalniach w Badahszan prowincji w północno-wschodnim Afganistanie.

Lapis Lazuli było wysoko cenione przez przez cywilizację Indusu (3300–1900 pne), a koraliki z lazurytu znaleziono w neolitycznych pochówkach w Margianie  na Kaukazie i tak daleko od Afganistanu jak w Mauretanii . Użyto go taże w masce pogrzebowej Tutanchamona (1341–1323 p.n.e.). 

Shahr-I Sokhta

W miejscu Shahr-I Sokhta , w Iranie wykopanym przez włoskich archeologów dr Maurizio Tosi w latach 70. XX wieku, Lapis Lazuli był jednym z głównych odkryć.  Znaleziono stosy odpadów lazurytu, a także niezwyklą ilość drobnych wierteł kamiennych, które były używane do obróbki lazurytu. Około 2500 lat przed naszą erą.

Jiroft

Wśród znalezisk w Jiroft znajdują się pieczęcie i pieczęcie cylindryczne z Lapis Lazuli , małe główki szpilek, amulety, rzeźbione w na kształt byka, owcy, lwa, węża i q abstrakcyjne symbole. Pieczęć, która prawdopodobnie została wyrzeźbiona w Jiroft, dotarła nawet do Górnego Egiptu.

Sumer

Znaleziska w Uruk są symbolem i początek szaleństwa Lapis Lazuli w Sumerze. Lapis Lazuli znajdowali archeolodzy w każdym z miast Sumeru w ogromnych ilościach w postaci rzeżb, biżuterii i peczęci a także jako element zdobienia mebli, pudełek i innyvh przedmiotów codziennego użytku. Najbogtaszy skarb z lazurytu znaleziono w grobowcach królewskich w Ur, ale pozostałe miasta takie jak Puabi, Ebla czy Mari w Syrii nie zostały w tyle.

Karneol

Około 70 wytrawionych / bielonych perełek karneolu znalezionych w w miejscach wzdłuż arabskich brzegów Zatoki Perskiej (w Bahrajnie, Omanie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich) pozwala wysunąć hipotezę, że koraliki te zostały przywiezione z warsztatów na subkontynencie indyjskim, czy to poprzez kontakty bezpośrednie lub pośrednie.„Niewielkie koraliki z północno-wschodniej i południowo-wschodniej Arabii zwykle nie są cytowane w związku z handlem wschód-zachód, ponieważ pozostają nieznane większości uczonym. Istnieją jednak liczne dowody z miejsc na arabskich brzegach Zatoki Perskiej, że region uczestniczył w aktywnym handlu przez kilka okresów. Te koraliki są jednym z towarów świadczących o istnieniu powiązań morskich. Wysoki odsetek znalezionych koralików należy do wczesnej epoki brązu. ”

Kenoyer konkluduje, że „różne przykłady przedstawione powyżej wskazują, że jest wiele do zrobienia, aby lepiej zrozumieć relacje między Indiami a Mezopotamią w trzecim tysiącleciu p.n.e.”

Na odstawie danych z artykułów na stronie
https://www.harappa.com/articles

ANEKS

MELUHA (sumeryjskie Indie)

Meluhha (sum. me.luḫ.ḫa^ki)^[1] – w tradycji mezopotamskiej jedna z trzech krain (pozostałymi były Dilmun i Magan), które leżeć miały wzdłuż brzegów „Dolnego Morza”, tj. Zatoki Perskiej i Morza Arabskiego; identyfikowana najczęściej z cywilizacją doliny Indusu^[1][2].

Największy rozwój cywilizacji doliny Indusu, przypadający na koniec III tysiąclecia p.n.e., odpowiada okresowi, w którym Meluhha pojawia się najczęściej w mezopotamskich źródłach pisanych. W sumeryjskich tekstach literackich z III tysiąclecia p.n.e. zarówno Meluhha, jak i Magan (ten ostatni identyfikowany najczęściej z terenami współczesnego Omanu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich) wymieniane są jako odległe krainy, będące źródłem różnych egzotycznych dóbr. Kraina Magan znana była jako źródło drewna, miedzi, diorytu i kamieni półszlachetnych, natomiast kraina Meluhha – jako źródło czarnego drewna (hebanu?), kości słoniowej, złota, srebra i karneolu. Z jednej z inskrypcji Gudei, sumeryjskiego władcy Lagasz (XXII wiek p.n.e.), wynika, iż z Meluhhy do Mezopotamii sprowadzano też lapis lazuli. Skała ta nie występuje na terenach które obejmowała cywilizacja doliny Indusu, więc przypuszcza się, iż do Meluhhy trafiała ona z innych miejsc, być może z Afganistanu. Inne dobra eksportowane z Meluhhy również mogły być najpierw sprowadzane do Meluhhy, a dopiero stamtąd wysyłane gdzie indziej. Większość, jeżeli nie wszystkie z dóbr pochodzących z Meluhhy, transportowane były drogą morską do portów przeznaczenia w Mezopotamii^[2].Charakterystyczne dla cywilizacji doliny Indusu czworokątne, inskrybowane pieczęcie stemplowe, odnajdowane również w Mezopotamii

Handel wymienny pomiędzy Mezopotamią a Meluhhą poświadczony jest już za rządów akadyjskiego króla Sargona Wielkiego (2334–2279 p.n.e.), o czym świadczy wzmianka w jednym z tekstów o statkach z Maganu, Meluhhy i Dilmunu, cumujących przy nabrzeżach królewskiej stolicy Agade. O kontaktach z Meluhhą świadczą też przedmioty charakterystyczne dla cywilizacji doliny Indusu odnalezione w trakcie wykopalisk w takich południowomezopotamskich miastach jak Babilon, Kisz, Nippur czy Ur. Chodzi tu przede wszystkim o czworokątne pieczęcie stemplowe, pokryte często inskrypcjami w piśmie doliny Indusu, różniącym się zupełnie od mezopotamskiego pisma klinowego. Setki tego rodzaju pieczęci odkryto w głównych ośrodkach miejskich cywilizacji doliny Indusu. Charakterystyczne dla cywilizacji doliny Indusu przedmioty (pieczęcie, odważniki, ceramikę) znaleziono też w Omanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Bahrajnie i Suzie, co może wskazywać na obecność kupców z Meluhhy również w tych miejscach^[2].

Istniała najprawdopodobniej bezpośrednia wymiana handlowa pomiędzy Mezopotamią a Meluhhą, ale wydaje się, iż większość transakcji handlowych odbywała się w portach krainy Dilmun, będącej jednym z najważniejszych ośrodków handlowych w regionie we wczesnej i środkowej epoce brązu. Jak dotychczas nie odkryto bezpośrednich dowodów na obecność Mezopotamczyków w dolinie Indusu. Z drugiej strony źródła mezopotamskie wspominają o „wiosce Meluhha”, która istnieć miała na terytorium Lagasz w okresie panowania III dynastii z Ur (XXI wiek p.n.e.), a którą zamieszkiwać mogli osadnicy z Meluhhy, dla których drogę przetrzeć mogli kupcy z ich ojczyzny przybyli do Mezopotamii w celach handlowych^[2].

Po upadku III dynastii z Ur w końcu III tysiąclecia p.n.e. kraina Meluhha przestaje pojawiać się w mezopotamskich źródłach pisanych, choć niektórzy z żyjących o wiele później królów asyryjskich wciąż jeszcze używali w swej tytulaturze tytułów „króla Dilmunu i Meluhhy” (Tukulti-Ninurta I) czy też „króla królów Dilmunu, Maganu i Meluhhy” (Asarhaddon). Tytuły te, o ile miały one jeszcze wówczas jakieś znaczenie, wskazywać mogły bardziej na asyryjską kontrolę szlaków handlowych z tych krain niż na asyryjską kontrolę ich samych^[2].

Przypisy

1. ↑ ^{Skocz do:a b} Konrad Volk, A Sumerian Reader, Editrice Pontificio Istituto Biblico, Roma 1999, s. 108.
2. ↑ ^{Skocz do:a b c d e} Trevor Bryce, The Routlege…, s. 467-468.