Czytanie Gath Zaratusztry

Publikujemy pierwszy fragment nowego tłumaczenia gath Zaratusztry z komentarzami pozwalającymi zrozumieć głębię jego przesłanie dla ludzkości. W tekście i komentarzu staraliśmy się w miarę możliwości przetłumaczyć i wytłumaczyć pojęcia i znaczenie zwrotów używanych przez niego w języku awestyjskim. Poetycka i skondensowana treść gath jest trudna do zrozumienia dla czytelnika nie znającego wielu kontekstów oczywistych dla ludzi 3500 lat temu wyznających tak bardzo odmienną, mimo pozorów, religię. W nawiasach zwykłych umieszczone są tłumaczenia słów i zwrotów posiadających wiele znaczeń w języku awestyjskim. W nawiasach kwadratowych umieszczone są dodane przez nas dla jasności podtytuły identyfikujące osoby biorące udział w dialogu.

Gatha Ahunawaiti, Jasna 29

Werset 1: [lament istot w świecie zmieszanym]

Do Ahura Mazdy, Stwórcy, Dusza Krowy [dusza Matki Ziemi, dusza Stworzenia] (Geusz Urwan )
skarżyła się w ten sposób: Dlaczego mnie stworzyłeś?
Kto dał mi życie? Gniew, gwałty, zniewagi, pogwałcenie prawa, błędy i wypaczenia, agresja i przemoc są wszędzie. Nie mam żadnego opiekuna i obrońcy, z wyjątkiem Ciebie. Dlatego pokaż mi zbawiciela (Saoszjanta), który może wskazać mi wyjście tej opresji.

Werset 2: [pytanie–refleksja Mazdy wobec prawdy i ustanowionego ładu kosmosu]

Wtenczas Stwórca Wszelkiego stworzenia zapytał Amesza–Spenta Aszę
 – kto będzie spośród ludzi Twoim wybawcą w tym świecie, abyśmy mogli darować duszy Stworzenia, oprócz ochrony, również jej sprzyjać, popierać, żywić, wychować z zapałem, gorliwością i życzliwością.
Kogo chcesz, O Aszo , mianować ich ludzi (Istot) Panem i Przewodnikiem, aby odeprzeć armię złych i wprowadzonych w błąd Istot i powstrzymać złość i strapienie.

Werset 3: [odpowiedź Aszy]

Asza odpowiedziała na to Ahura Mazdzie!
– „Przywódca wybrany dla ludzi na świecie nie powinien być niesprawiedliwy, ani skalny okrucieństwem, ale obdarzony życzliwością i miłością, winien być pozbawiony wrogości nieprzyjaznych odruchów. Prawdą jest, że nie rozpoznaję takiego człeka pośród ludzi
na tym świecie, który mógłby ochronić sprawiedliwych przed niegodziwcami.
Niemniej jednak jestem pewien, że powinien być to najsilniejszy ze śmiertelników, którego wezwanie jego pomocnicy uszanują z pośpiechem i [lecz] bez nierozwagi”.

Werset 4:

– Bez wątpienia Ahura Mazda jest świadom w pełni działań czcicieli demonów istot zwiedzionych i ich mocodawców (tj. Dewa i heptady Angra Mainju)  w przeszłości oraz czynów, które popełnią w przyszłości.
Ponieważ osąd tych czynów, dobra i zła, będzie dokonywany wyłącznie przez Ahura Mazdę, Więc niech się stanie jak pragnie on sam” (tj. My poddajemy się Jego woli).

Werset 5:

– „Dusza stworzenia i ja, oboje z podniesionymi rękami i pełnym szacunkiem, wychwalamy Ahurę Mazdę i wzywamy go, by powstrzymał krzywdę wyrządzaną prawym i dobrym ludziom i ich przywódcom, a także chronił ich przed atakiem zła i ich wrogów”.

Werset 6: [Odpowiedź–refleksja Mazdy]

Dlatego Ahura Mazda, ożywiając życie poślubione Swoją Mądrością, odrzekł na to tak: Czy nie jest Ci znany ani jeden zdolny Mistrz, ani nawet jeden duchowy przywódca i Zbawiciel (Saoszjant), który mógłby przewyższyć innych w czystości i prawości? Czy to nie z tego powodu zostałeś obarczony odpowiedzialnością za Pasterza i ochronę stworzeń tego świata?

Werset 7:

A potem Ahura Mazda kontynuował swą wypowiedź w ten sposób: 

– Święte pieśni zwiększające szczęście, a zatem mam na myśli manthrę (pieśń mocy, modlitwę) Ahunvara, pochodzą one od Ahury o który jest jednej woli z Aszą.
Ta pieśń jest natchniona przez Mazdę i jest postępem świata i dobrobytem ludzi

Po chwili ciszy Ahura Mazda kontynuował: 

[Pytanie Mazdy do Vohu–Manah–Dobrej Myśli]

– O, Vohu Manah (Amesza–Spenta, Dobra Myśl), kogo zamyślasz uczynić Zbawicielem (awestyjskie Saoszjantem), który może pomóc ludziom i uchronić ich od zbłądzenia?

Werset 8 [decyzja Mazdy]

Ahura Mazda rzekł: Tą osobą, jedyną, która jest mi znana na tym świecie, tym, który wysłuchał moich nauk, jest Spitama Zaratusztra, który sam ze względu na mnie Ahurę Mazdę pragnie propagować prawdę [i] głosić prawdę o obowiązkach wobec świata.
Z tego powodu chcę mu dać (lub muszę mu nadać) płynność mowy.

Werset 9: [kolejny lament Duszy Stworzenia]

Wtedy Dusza Stworzenia z płaczem zawołała:
„Dlaczego oferujesz mi pomoc słabego człeka pełnego wobec Ciebie uwielbienia,
Gdy mi potrzebny jest mocarz? Nie tego pragnę. Czyż on włada mocą i chwałą (chwarena) które mogą mnie wspomóc w tej opresji?”

Werset 10: [błaganie Zaratusztry]

O Ahura Mazdo i Ty, Duchu prawy i panie prawości! (Aszo)
Uczyń mnie posiadaczem prawdy i darem, który pochodzi
Od twojego Chszatry (Amesza Spenta, moc, charyzma, dar, autorytet)
Przez Aszę (Prawdę, prawość, wiedzę),
Abyśmy przynieśli światu pokój i szczęście, (Usztę)
Przez Dobrą Myśl, właściwe myślenie (Vohu–Manah),
Które są twoje.

Werset 11: [Lament i błaganie Zaratusztry – O prawdę, mądrość, Dobrą Myśl i charyzmę-umiejętność przekonywania]

O, kiedy Asza, Vohu Manah i Chszatra, będą ze mną  razem?
Kiedy, o Mazdo, społeczność Magów zaakceptuje Twe nauki?
Obdarz tych, którzy są z Tobą, tymi darami,
Abyśmy mogli Cię wspierać w Twym dziele!

Komentarz;

Gatha Ha 29, ukazuje w teatralny sposób podstawowych uczestników kosmicznego dramatu zawiązujących sojusz przeciwko panoszeniu się Arymana w świecie Gumeznisz (zmieszanym). Na tej swoistej scenie następuję najpierw spotkanie wszelkich istot cierpiących z Bogiem Ahura Mazdą, jest to także symboliczne przedstawienie spotkania Zaratusztry z istotą najwyższą i jego nieskażonymi emanacjami. Podobnie jak winnych częściach gath Zaratusztra często w tym samym wersie przedstawia Mazdę jako najwyższą moc Bożą stojącą ponad szóstką Ameszaspentów i zarazem jego atrybuty czy symbole cnót. Także Zaratusztra raz jest integralną częścią Duszy Stworzenia, by za chwilę reprezentować ją i ludzkość, lub klasę ludzi. Jest to typowy sposób podejścia do widzenia świata  przez Manthrana Zaratusztrę, gdzie pojęcie monoteizmu, czy politeizmu, albo henoteizmu nie ma racji bytu i stanowi o oryginalności wyróżniającej jego religię wśród wielu innych.

Ludzkość zostaję włączona do sojuszu Bożego. Ważną rolę odgrywa Dusza Matki Ziemi (awestyjskie pojęcie Geusz Urvan–Dusza Krowy), reprezentująca ludzi i wszelkie istoty świata Gumeznisz. Asza, Vohu–Manach i inni Amesza Spentowie, z Ahura Mazdą na czele, o których mowa w tym akapicie, postanawiają z defensywy, po ataku Arymana, przejść do walki z nim.

Jednym z celów jest ratowanie ludzkości przed okrucieństwem i niesprawiedliwością panującą na całym świecie. Bóg prowadzi rozmowę ze swoimi emanacjami obdarzając swoje byty wolną wolą słucha ich wątpliwości i oczekiwań. Po serii pytań i odpowiedzi Zaratusztra zostaje wyznaczony jako najbardziej godna osoba do wykonania powyższej misji i do przewodzenia ludziom i światu. Nie dlatego bo jest doskonały, ale dlatego, że umie słuchać i patrzeć, a jego pragnieniem jest poznanie i propagowanie prawdy.

Bóg podejmuje decyzję, że nie żadna nadludzka moc pomoże w odnowie świata lecz przekazanie Zaratusztrze wiedzy i przymiotów reprezentowanych przez jego Amesza–Spentów. Amesza–Spentowie mimo wątpliwości przyjmują wraz z Duszą Stworzenia ostateczną decyzję Ahura Mazdy, który powołuje się na swą potężną Manthrę Ahuna Vairja, w której odsłonił w akcie wszechwiedzy przyszłe losy uniwersum i ostateczną klęskę Złego Ducha. W tym przypadku Asza jako wiedza decyduje o misji proroka i podkreślone zostaje znaczenie wiedzy i mądrości jako klucza w dziele odnowy świata. Odrzucona zostaje ślepa moc i siła. Moc daje prawda.

Asza, Vohu–Manah i Khaszathra Vairya to symbole prawdomówności, czystej myśli i mądrości; moc służenia ludzkości i pomagania w rozwoju i dążeniu do dobrobytu świata, oraz kontroli działania. Po raz pierwszy zostają przedstawione także narzędzia, którymi na prośbę Zaratusztry może dysponować człowiek poza wiedzą i mądrością. Te narzędzia to prawda i jej poszukiwanie, czysta – dobra myśl, dobre myślenie, które przy pomocy dobrego słowa, przeradza się w świadome kontrolowane dobre działanie. Brutalna moc i siła są tu ukazane jako mało skuteczne wobec potęgi wyżej wymienionych, O to zresztą prosi Zaratusztra o moc pochodzącą z prawdy.

Sformułowany zostaję także cel działania i życia wszelkich istot – pokój i szczęście (awestyjskie Uszta), które ma być przyniesione wszelkim istotom i całemu światu, tutaj i a nie w zaświatach. Świat zatem ma być naprawiony przez współdziałanie Boga ludzi i innych istot, a nie porzucony jako nie nadający do renowacji czy całkowicie zły. Obowiązkiem człowieka jest więc uczestniczenie w dziele odnowy świata przez wspólną pracę z Bogiem i poszukiwanie prawdy.

W Ha 29 zostają więc sformułowane zręby etyki, racjonalizmu, oraz pochwała aspektu materialnego i duchowego uniwersum charakterystyczne dla filozofii i religii Zaratusztry. 

Zaratusztra inicjuje też proces zbawienia świata zapoczątkowując szereg wielu Saoszjantów, którzy współdziałają z Ahura Mazdą. Nie należy tutaj mylić tego pojęcia z zupełnie odmiennym znaczeniem w innych religiach. Kto jest zbawicielem Zaratusztra określa w kolejnych gathah.

Dusza Matki Ziemi, Geusz Urvan (Dusza stworzenia, dusza wszelkich istot) błaga mimo wątpliwości: O, Wszechwiedzący Boże, udziel mi wyżej wymienionych cech szczególnych, przez Zaratusztrę mimo iż jest słabym człowiekiem, a nie potężną mocą. Manthran pokazuje tu ważny aspekt wiary, zwątpienie jako narzędzie , którego nie należy się całkowicie pozbywać w świecie zmieszanym, bowiem zło i dobro są tu trudne do odróżnienia.

Na końcu gathy Zaratusztra z kolei błaga, by wielka Klasa Magów, do której on sam należy i jego szczerzy przyjaciele, czyli najważniejsze osoby, skutecznie pomogły w rozwoju i propagowaniu jego objawienia.

Tłumaczenie: Jacek i Bruno
copyrigt: Jacek i Bruno
Niniejsze tłumaczenie gath powstało w oparciu o wcześniejsze tłumaczenie na Polski Bruna, i angielskie, tłumaczenia gath przez:
L. H. Mills (from Sacred Books of the East, American Edition, 1898) except as noted. w edycji Joseph H. Peterson z 1995 r.,
http://www.avesta.org/yasna/yasna.htm#y28
oraz:
– The Gathas, The Hymns of Zarathushtra By D. J. Irani, http://www.Zarathushtra.com
– „Gatha-Ba-Maani„,  Translated by  —Prof Ervad  Maneck Furdoonji  KANGA    M.A.from the Gujarati Original, Gatha Ba Mayeni of , Ervad Kavasji Edulji KANGA
http://www.zoroaster.com/gatha.htm
Tłumaczenie nie zostało wykonane w celach komercyjnych, a jedynie edukacyjnych non profit. Kopiowanie i powielanie niniejszego tłumaczenia bez podania powyższych źródeł i autorów może się wiązać naruszeniem praw autorskich.

Jacek i Bruno