Literatura religijna Zaratusztrian składa się z 3 korpusów tekstów

A. AWESTY

B. TEKSTÓW PAHLAWI

– (Literatura sakralnej zachowanej w języku średnioperskim)

C. INNYCH TEKSTÓW

do których zalicza się zachowne teksty staroperskie z epoki Achemenidów, Riwajaty i inne księgi, napisane po najeździe muzułmańskim w VII w n.e, także teksty współczesne.

AWESTA – KSIĘGA ŚWIĘTA

I. JASNA – Gathy

rozdziały HA dodane przed Gathami Manthrana Zaratusztry

HA 0-8HA
9-11 – Hom Jaszt
HA 12 – Wyznanie wiary
HA 13-27

GATHY ZARATUSZTRY

PODSTAWA RELIGI UZNAWANA PRZEZ WSZYSTKICH WYZNAWCÓW ZARATUSZTRIANIZMU autorstwa Manthrana Spitamy Zaratusztry

HA 28-34 Gatha Ahunavaiti
HA 35-42 Jasna Haptanghaiti
HA 43-46 Usztawaiti Gatha
HA 47-50 Spenta Mainju Gatha
HA 51 Wohukszatra Gatha
HA 52
HA 53 Wahisztoisztisz Gatha

rozdziały HA dodane po Gathach Manthrana Zaratusztry

HA 54-72

II. KHORDA AWESTA (Księga wspólnej modlitwy)

Często omawiane krótkie modlitwy – MANTHRY

–Aszem Wohu (Inwokacja do Aszy)
– Ahunwara (Najświętsza manthra Zaratusztrianizmu)
– Kem Na Mazda manthra obronna
– Padjab Kuśti (formuła wiązania świętego pasa)
– Badż przed posiłkiem– Badż odpowiedź na zew natury
– Nirang–i Abezar (puryfikacja)
– Sarosz (Sraosza) Badż (modlitwa za duszę zmarłego)
– Hoshbam (modlitwa o świcie)
– Doa Tan-Dorostri (błogosławieństwo)
– Patet Paszemani ( modlitwa skruchy-pokuty)

GAHY – modlitwy – MANTHRY obejmujące określoną porę dnia

– Hawan Gah
– Od wschodu słońca do południa
– Raptwin Gah – Od południa do popołudia
– Uzerin Gah – Od popołudnia do zachodu słońca
– Aiwisruthem Gah – Od zachodu słońca do północy
– Uszahin Gah – Od północy do świtu

JASZTY – HYMNY DO AHURA MAZDY, AMESZA SPENTÓW I JAZATÓW

1. Ormazd Jaszt – Hymn do Ahura Mazdy
2. Haft Amahraspand – Hymn do siedmiu Amesza Spenta
3. Ardwahiszt Jaszt (Asza Wahiszta)
4. Hordad Jaszt (Haurwatat)
5. ArdwiSur Bano Jaszt – Hymn do Wód – (Anahita)
6. Kkwarszed Jaszt – Hymn do słońca – (Khwar/Kszathra Wairja)
7. Mah Jaszt – Hymn do księżyca – Pani Duszy Stworzenia (Geusz Urwan)
8. Tisztar Jaszt – Hymn do Pana deszczu i Gwiazdy Syriusza
9. Drwasp Jaszt – Hymn Pani „dorodnych koni” (patronki łaski, duszyi zwierząt)
10. Mihr Jaszt – Hymn do Mitry opiekuna przysiąg pierwszego sędziego przed mostem Czinwat
11. Srosz Jaszt – Hymn do Sraoszy drugiego sędziego przed mostem Czinwat
12. Raszn – Hymn do Rasznu Ważącego dobre i złe uczynki przed mostem Czinwat
13. Frawardi Jaszt – Hymn Do Frwardina Ducha Południa opiekuna południowej pory dnia i strony świata
14. Wahran Jaszt – Hymn do Wertragny (Bahrama) Pana Zwycięstwa
15. Ram jaszt – Hymn do Pana Życiodajnych Wiatrów (Waju)
16. Den Jaszt – Hymn do Czisty Pani Intuicji i Idei
17. Ard Jaszt – Hymn do Aszi Vanguhi Pani pobożności, fortuny i skarbów
18. Asztad Jaszt – Hymn do Pani Prawości -Sprawiedliwości
19. Zam Jaszt – Hymn do Ziemi
20. Hom Jaszt – Hymn do Pana świętej Haomy
21. Wanat Jaszt ľ Hymn Hawaniego, Pana Gwiazdy Wega uzdrowiciela i obrońcy przed złymi zwierzętami

SIROZA (Dedykacje na trzydzieści dni miesiąca)

Siroza 1
Siroza 2

AFRIGAN (MODLITWY BŁOGOSŁAWIĄCE)

III. VISPERAD (KSIĘGA ROZSZERZONEJ LITURGI)

24 ROZDZIAŁY:

VISPERAD (lub Visprad), nazwa długiego tekstu awestyjskiego podzielonego na 24 rozdziały (Pahl. kardag , pers. karda ); nazwa pochodzi od Av. vispe ratawō oznacza „różnie tłumaczony – wszyscy mistrzowie, lub modły do wszystkich patronów ”. Nigdy nie był oddzielony jako zupełnie odrębny tekst, a jego rozdziały wstawiano do recytacji w różnych częściach Jasny . Nie należy też do normalnego, codziennego wykonywania rytuału Jasny. Jego pierwotnym celem było raczej upiększenie ceremonii Jasny podczas pięciu głównych świąt (Pahl. gahanbar ) rocznego kalendarza religijnego.

IV. VENDIDAD (VIDEWDAD)

Wendidad / vendi’dæd / lub Videvdat jest zbiorem tekstów wewnątrz kompendium większej części Avesty. Jednak w przeciwieństwie do innych tekstów Avesty, Vendidad jest kodeksem świątynnym o zbiorem praw, a nie podręcznikiem liturgicznym. Tłumaczenie tytułu: „Przeciw Demonom”.
Najbardziej kontrowersyjna część Awesty o niejednolitej konstrukcji, autorstwie i dyskusyjnym czasie powstania poszczególnych fragmentów (3000 p.n.e. – VII w n.e.), zawiera prawa nie wspomniane lub wręcz sprzeczne z nauczaniem Zaratusztry. Przez część zaratusztrian odrzucana w całości, większość optuje za analitycznym podejściem i akceptowaniem części niesprzecznych z Gathami. Zawiera również bardzo stare mity, przypuszczalnie sformułowane przed Zaratusztrą.

W Wendidad poszczególne części różnią się bardzo pod względem charakteru i wieku. Chociaż niektóre fragmenty powstały stosunkowo niedawno, tematyka większości jest bardzo stara. W 1877 roku Karl Friedrich Geldner zidentyfikował teksty jako językowo odmienne zarówno od tekstów w języku staroawestyjskim, jak i od Jasztów z młodszej Awesty. Obecnie istnieją zasadnicze kontrowersje wokół historycznego rozwoju Vendidad. Vendidad jest przez niektórych klasyfikowany jako sztuczny, młody tekst awestyjski. Jego język jedynie przypomina Staro Awestyjski. Uważa się, że Vendidad to kompozycja kapłanów (pod wpływem magów). Sugerowano również, że Vendidad należy do określonej szkoły, ale „żaden argument językowy lub tekstowy nie pozwala nam osiągnąć jakiegokolwiek stopnia pewności w tych sprawach”

Fargard 1: Szesnaście doskonałych krain stworzonych przez Ahura Mazdę i tyle samo plag sprowadzonych przez Angrę Mainyu
Fargard 2: Mity o Yimie (Dżamszidzie)Fargard 3: O ziemiFargard 4: Kontrakty i wykroczenia
Fargard 5: Prawa czystości
Fargard 6: Prawa czystościFargard 7: Prawa czystości
Fargard 8: Pogrzeby i oczyszczenie, niedozwolony seks
Fargard 9: Barasznum dziewięciu nocy
Fargard 10: Formuły recytowane w procesie oczyszczania
Fargard 11: Specjalne formuły do oczyszczania wielu różnych obiektów
Fargard 12: Upaman: długość to trwania dla różnych krewnych
Fargard 13: O Psie
Fargard 14: O Zadośćuczynieniu za zabójstwo „psa wodnego” (Wydry)
Fargard 15: O pewnych skalaniach i obowiązkach
Fargard 16: Prawa czystości dotyczące menstruacji
Fargard 17: O usuwaniu włosów i paznokci
Fargard 18: Varia
Fargard 19: Varia
Fargard 20: O Thricie i pochodzenie medycyny
Fargard 21: Varia
Fargard 22: O tym jak Angra Mainyu sprowadził 99 999 chorób; Czas Ahura – Mazdy obliczenia, Święta Mantra i nadejście Airyamana (zbawiciela)

V. FRAGMENTY

Do kategorii „fragmentów”, – jak sama nazwa wskazuje – zaliczają się teksty niekompletne. W sumie istnieje ponad 20 zbiorów fragmentów, z których wiele nie ma nazwy (a następnie nosi imię ich właściciela/kolatora) lub tylko środkowoperskie imię. Ważniejszymi zbiorami fragmentów są fragmenty Nirangistanu (18 z nich stanowi Ehrbadistan ); z Pursishniha „pytania”, znany również jako „fragmenty Tahmuras ”; i Hadokht Nask „tom pism świętych” z dwoma fragmentami o eschatologicznym znaczeniu.

– Aogemadaeca (w obliczu śmierci)
– Afrin-i Zartosht (błogosławieństwo Zaratusztry)
– Bd30V16z
– DkB131
– Frahang-i Oim
– Fragment Darmestetera
– Fragment Greya
– Fragment Westergard
– Hadhokht Nask (los duszy po śmierci)
– Nirangistan (specyfikacje rytuałów)
– Pursishniha
– Vicharkart-i Denik
– Vaetha Nask
– Vishtasp Yasht (błogosławieństwo)

KONIEC AWESTY

Czas powstania poszczególnych części Awesty jest przedmiotem naukowych sporów. Przedsasanidzka historia Awesty, przedmiotem legend i mitów. Najstarsze zachowane wersje tych opowieści znajdują się w tekstach tradycji zoroastryjskiej z IX do XI wieku n.e. (tj. w tzw. „księgach Pahlavi”). Legendy mówią: dwudzieścia jeden NASKÓW ( „ksiąg”) Awesty zostało stworzone przez Ormuzda i przekazana przez Zaratusztrę jego patronowi królowi Visztaspie ( Denkard 4A, 3A). Visztaspa ( Dk 3A ) lub inny Kajanida, Daray ( Dk 4B ) rozkazał wtedy wykonać dwie kopie, z których jedna była przechowywana w skarbcu, a druga w archiwach królewskich do czasów ostatnich Achemenidów ( Dk4B, 5). Po podboju Aleksandra, Avesta została zniszczona lub rozproszona przez Greków po przetłumaczeniu fragmentów naukowych, z których mogli skorzystać ( AVN 7-9, Dk 3B, 8). Kilka wieków później jeden z Królow Partów imieniem Valaksh (Wolosges) przypuszczalnie wówczas zebrał fragmenty, nie tylko te, które zostały wcześniej spisane, ale także te, które zostały przekazane jedynie ustnie ( Dk 4C).

Najjstarsze części Awesty zostały zapisane w języku staroawestyjskim, którego bliźniakiem jest sanskryt Rigwedy. Wiele treści ma analogie i podobieństwa z Rigwedą wskazuje, że pochodzą one w drugim tysiącleciu p.n.e.

CDN