NA TROPIE ZARATUSZTRY

Co na to archeolodzy i naukowcy?

Szintasta (Arkaim)

Arkaim przypisuje się wczesnym Indoeuropejczykom kultury Andronowskiej, która zdaniem niektórych uczonych reprezentuje proto -indo-irańczyków przed ich podziałem na różne grupy i migracją do Azji Środkowej, a stamtąd do Persji i Indii oraz innych części Eurazji

Szintasta we wschodniej części Uralu, na północ od Morza Aralskiego. To okrągłe grodzisko-miasto zamieszkiwane przez około 1200 ludzi zostało zbudowane w 2200 roku p.n.e. i trwało do 1700 roku p.n.e..

Niektórzy uczeni uważają, że architektura Szintasty była podobna do okrągłego miejsca zbudowanego przez Yimę, ważnego bohatera w Awesty, znanego także jako Dżamszid, który ocalił Ariów przed straszliwą zimą trwającą wiele lat, nakazując im zbudować schronienie o kształcie koła. Pisze o nim w Gathah Zaratusztra zarzucając mu arogancję i pychę.

Mieszkańcy Szintasty mieszkali w warownym miasteczku w ceglanych domach z drewnianymi dachami. Każdy dom miał własne palenisko i studnię z drenażem, który odprowadzał ścieki do rury kanalizacyjnej biegnącej pod ulicą.

Mieszkańcy Szintasty byli wykwalifikowanymi rzemieślnikami, którzy wytwarzali miedziane i brązowe przedmioty i eksportowali je. Niektórzy hodowali bydło, a inni uprawiali proso i jęczmień.

Wielu ludzi w Szintaście zostało pochowanych z bronią – brązowymi włóczniami, sztyletami i toporami bojowymi, używali także rydwanów (szczątki najstarszego znanego rydwanu znaleziono w tej osadzie). Osada była silnie ufortyfikowana, otoczona była wysokimi murami. Archeolodzy przypuszczają, że mieszkańcy Szintasta byli ciągle napadani.

Wojownicy i członkowie ważnych rodzin grzebali swoich zmarłych z końmi, kozami, psami i owcami. Chowali swoich zmarłych z cennymi przedmiotami, a także żywnością i rydwanami. Honorowali ich, zapalając ognisko nad grobem.

Około roku 1700 p.n.e. ludzie z Szintasty musieli opuścili swoje miasto z powodu pogorszenia się warunków naturalnych, zimna i suchego klimatu. Rytualnie spalili osadę i przenieśli się w inne miejsce. Może do Turkmenistanu.

Dżarkutan

W pierwszej połowie drugiego tysiąclecia p.n.e. Prymitywne plemiona agrarne południowego Turkmenistanu rozpoczęły migrację na wschód do północnego Afganistanu, południowego Uzbekistanu i Tadżykistanu. Żyjąc w bliskim kontakcie z miejscowymi plemionami stepowymi, migranci przejęli wiele aspektów nomadzkiego stylu życia i rytuałów pogrzebowych. W południowym Uzbekistanie migranci zachowali swój styl życia, zakładając osady, takie jak Sapalï Tepe, lub duże osiedla, takie jak Dżarkutan z „pałacem”, świątynią i dużą nekropolią. W drugiej połowie drugiego tysiąclecia p.n.e. niektóre plemiona stepowe zaczęły migrować na południe, wchodząc w strefę prymitywnego rolnictwa. Wielu uczonych łączy ten ruch z migracją ludów Indo-europejskich i osiedlaniem się proto-Irańczyków w Azji Środkowej. (patrz mapa migracji)

Dżarkutan jest jedną z największych osad późnej epoki brązu (kultury Oksus) położoną w oazie zamieszkiwanej przez 160 tysięcy ludzi. Kultura ta była szeroko rozprzestrzeniona na południowym wschodzie Turkmenistanu , Uzbekistanu i północnego Afganistanu. Niestety zarówno geneza jak i datowanie są niepewne. Istnieje hipoteza że tutaj formowała się religia Zaratusztry.

Dżarkutan znajduje się na południu Uzbekistanu. Dżarkutan (zwany także Jarkutan, Djarkutan) to prehistoryczna osada protomiejska i centrum starożytnych cywilizacji Baktrii. Z tego obszaru, być może pochodził założycielem religii, Zaratusztra. To 20-tysięczne protomiasto miało dzielnice mieszkalne, warsztaty, świątynię i pałac. Kultowy budynek w Dżarkutanie  archeolodzy identyfikują jako „świątynię ognia”Miasto było zamknięte w cytadeli z 13 kwadratowymi wieżami.

Prawdopodobnie znajdowała się tu najstarsza znana świątynia ognia (Atesztag) datowana 1400-1000 lat p.n.e. (Askarov / Shirinov 1994: 17). Prostokątny budynek (60 x 44,5 m.) Zajmował najbardziej wzniesiony punkt naturalnego wzgórza. Wykopaliska ujawniły dwie części kompleksu: świątynię, wschodnia strefa kultu i zachodnią, skrzydło administracyjne. Centralna część świątyni miała 400 m2. Na wysokiej platformie, stał ołtarz pomiędzy czterema filarami.W sumie świątynia w Dżarkutan miała 7 ołtarzy ognia i 3 kultowe fontanny. W tej świątyni czczono zarówno ogień, jak i wodę. 

Gonur

Wykopaliska w Gonur Tepe mają powierzchnię około 55 hektarów Położone są w Turkmenistanie. Gonur Tepe zamieszkiwali indoirańczycy od 2500 p.n.e..

Greko-rosyjski archeolog Wiktor Sarianidi odkrył tam pałac, ufortyfikowane miasto z cegły mułowej i świątynie z ołtarzami ognia, które jego zdaniem były poświęcone religii zaratusztriańskiej. Znalazł także coś, co wydaje się być kociołkiem na rytualnej haomę, która jest wymieniona w Rigwedzie, a także w Aweście.
W temenosie Gonur znaleziono osobny „kompleks wieżowy” również związany z przygotowaniem kultowego napoju (Sarianidi 1995: 296-299, ryc. 5). W jednym pomieszczeniu na podłodze znajdował się duży kosz wyłożony wewnątrz grubą warstwą gipsu. Obok znajdowała się połówka tzw. miniaturowej kamiennej kolumny i ręcznie wykonane naczynie typowe dla nomadów kultury Andronowo

Północna część kompleksu miała centralną strukturę przypominającą cytadelę o wymiarach 100 na 180 m. Południowy kompleks ma około 1,5 hektara. Miasto została najprawdopodobniej porzucona po tym, jak rzeka Murghab przesunęła się na zachód. Gonur należy do największych ruin regionu delty Murghab; znaleziono tam ponad 150 starożytnych osad datowanych na wczesną epokę brązu (2500-1700 p.n.e.).

TOGLOK

Najbardziej reprezentatywne są monumentalne świątynie (Togolok-1, Togolok-21, temenos Gonur), ich rozmiary i dopracowane zasady układu można łatwo porównać do słynnych świątyń Mezopotamii. Świątynię Togolok-21 (ryc. 1) można traktować jako rodzaj „katedry”, która służyła potrzebom całego starożytnego państwa Margusz (Sarianidi 1998a: 90-102).

W każdej z tych trzech świątyń główne miejsce zajmują tzw. „białe pokoje” o wspólnej zasadzie układu. Wzdłuż ścian tych pomieszczeń rozmieszczone są niskie, ceglane pomosty z osadzonymi w nich wkopanymi naczyniami z grubymi warstwami gipsu. Naczynia zawierają resztki efedryny, konopi i maku, czyli substancji, o których wiadomo, że są używane do produkcji narkotyków. Nie ma wątpliwości, że w starożytności rośliny te były również używane w analogicznym celu (Meyer-Melikyan, za Sarianidi 1998a: 176-179).

Tak więc po raz pierwszy w światowej praktyce archeologicznej odkryto monumentalne świątynie, w których przygotowywano odurzające napoje typu soma-haoma na uroczystości kultowe. Dwa z nich, Togolok-21 i Gonur temenos, również miały ołtarze ognia, które zawsze znajdowały się w tajemnych miejscach wewnątrz świątyń i były ukryte za wysokimi ślepymi ścianami. Ich lokalizacja mówi o ich drugorzędnym statusie w porównaniu z soma-haomą.

Nie kończy to oczywiście dyskusji na twmat tego skąd przybył Zaratusztra, ale wiele wskazuje na to, że żył w Azji Centralnej i działo się to między 2000 a 1500 rokiem p.n.e. kiedy to według naukowców Ariowie migrowali na wyżynę Irańską i do Indii.