Zaratusztusztriańskie zwyczaje
i rytuały związane z  pokarmami

Czystość rytualna pokarmów

Każda religia ewoluowała w tym czy innym aspekcie od jej powstania aż do czasów współczesnych. Zoroastrianizm nie jest wyjątkiem. Każda religia ma rytuały. Zoroastrianizm nie jest wyjątkiem. W zaratusztrianizmie w okresie sasanidzkim i post-sasanidzkim rytuały pod wpływem Kodyfikatorów religii takich jak kapłan Tansar, czy Kartir stały się istotnym aspektem jego tożsamości. Dotyczyło to także żywności i zwierząt. Kapłani usiłowali swoim autorytetem ugruntować pogląd, że jedynie im przysługuje zdolność  do jedynie słusznej interpretacji wiary. Nie jest to zaskakujące, ponieważ wiele z tych rytuałów dotyczy kwestii czystości i zanieczyszczenia. Część z tych rytuałów wprowadzono w okresie sasanidzkim i później, a część wywodzi się z bardzo dawnych praktyk. Można też podzielić to podejście do czystości pokarmów na sensowne i wyraźnie wprowadzone dla dla umożliwienia większego wpływu i kontroli warstwy kapłańskiej. Zwykle te starsze praktyki mają swoje logiczne , higieniczne i prozdrowotne uzasadnienie, czasem wręcz genialne. Z kolei długotrwałe rytuały oczyszczające o charakterze magicznym lub. Symbolicznym wyraźnie służą jedynie podniesieniu ważności roli kapłana w rytuale. Z biegiem czasu inne kultury i ludy wywarły wpływ na te rytuały, włączając w to rytuały towarzyszące nosicielom zwłok, spożywanie miodu, karmienie mrówek, trzymanie kotów jako zwierząt domowych, spożywanie pokarmów przygotowanych przez nie-Zoroastryjczyków oraz ograniczenia związane z miesiączkowaniem kobiety. Chociaż te praktyki i rytuały zmieniły się pod wpływem wpływów zewnętrznych i zwiększonej sekularyzacji, ideały i tradycje zoroastryjskie zapewniły, że pewne rytuały pozostały. Wino , spożywane z umiarem, pozostaje istotnym aspektem rytuału zoroastryjskiego. Spożywa się również wieprzowinę i inne mięsa, co wynika to z braku odniesień w tekstach zoroastryjskich. Niektóre rytuały żywieniowe zniknęły inne zostały złagodzone, Zoroastryjczycy pozostają wierni swojej czystej naturze i przestrzeganiu etycznych zachowań.

Praktyki dotyczące czystości żywności opierają się w dużej mierze na klasyfikacji zwierząt. Typowym przykładem ilustrującym tę zależność od klasyfikacji zwierząt jest postrzeganie mleka w diecie Zoroastrian. Bruce Lincoln pisze w swoim artykule „O brudzie, diecie i innych kwestiach religijnych: w myśli zoroastryjskiej” na temat pozytywnych poglądów na mleko:

Nigdzie ta dobroć nie była bardziej widoczna niż w mleku tych zwierząt, które przekazują tym, którzy je spożywają życie. Liczne teksty opisują mleko jako najlepszy pokarm, zdolny zaspokoić wszystkie potrzeby człowieka i należy również zauważyć, że w przeciwieństwie do większości innych pokarmów, mleko uzyskuje się nie powodując śmierci żadnego zwierzęcia. Niemowlęta żywią się samym mlekiem, podobnie jak pierworodni ludzie. Dusze witane są mlekiem (lub masłem), gdy wejdą do Domu Pieśni, a kiedy nastąpi preludium odnowy świata, ludzie powrócą do diety opartej wyłącznie na mleku, a następnie całkowicie wyrzekną się jedzenia zanim nie nastąpi zmartwychwstanie.

U zaratusztrian pogląd na czyste i nieczyste jedzenie wiązał się z pojęciem kszafrastra szkodliwych arymanicznych zwierząt, do których zaklasyfikowano między innymi zwierzęta jadowite węże, skorpiony, pszczoły, osy, szerszenie, żaby, jaszczurki, powodujące zagrożenie zdrowia lub życia, nieudomowione drapieżniki wilki, pantery, koty, groźne dla udomowionych zwierząt, owady takie jak muchy, wszy, pchły roznoszące choroby, mrówki które czyniły spustoszenie w spichlerzach z ziarnem. Poglądy te jednak cały czas ewoluowały. Na przykład, podczas gdy w sasnidzkim zaratusztrianizmie zwierzęta uważa oszczędzają niewielkie ilości pożywienia dla mrówek kradnących ziarno, ponieważ są one „pracowite”. Wydaje się zatem, że aspekt ekonomiczny mrówek, wraz z ich zwyczajami kradzieżą ziarna, stał się mniej ważnym czynnikiem w poglądach współczesnych Zoroastrian na złe zwierzęta.

Podobnie koty były postrzegane jako złe zwierzęta, ponieważ w dawnych czasach nie były udomowione i potrafiły siać spystuszenie w kurnikach. Jednak z biegiem czasu Zoroastryjczycy zaczęli postrzegać koty w pozytywnym świetle, prawdopodobnie dlatego, że uważali je za przyjemne i nieszkodliwe. Pszczoły są kolejnym przykładem zmiany postrzegania złych zwierząt przez Zoroastryjczyków. W przeszłości istniało demoniczne skojarzenie z miodem. W tradycji zoroastryjskiej istnieją trzy ważne demony i przypisuje się im dawanie miodu pszczołom, nie mówiąc już o tym, że same napełniły się miodem. Jednak z czasem uznano ich produkty za przyjemny i cenny.Inny był z kolei pogląd na wino i nie uległ zmianie. Dla Zoroastryjczyków wino objawia się dobrą lub złą naturą, ale każdy, kto pije wino, powinien pić je z umiarem, ponieważ picie w nadmiarze jest uważane za grzech. Źródła zoroastryjskie opisują, że osoby pijące w nadmiarze spotkają się z poważnymi problemami zdrowotnymi, spotkają się z hańbą, a ich dusze staną się nieprawe (drudżawan) . Mimo nacisków ze strony społeczności islamskiej, by całkowicie powstrzymać się od picia, Zoroastryjczycy od czasów starożytnych nadal spożywają wino, nawet do użytku rytualnego.

W analizie przepisów dotyczących czystości żywności jest dokładne zdefiniowanie, czym jest żywność dla Zoroastrian. Dla Zoroastrian celem pożywienia jest „umożliwienie kontynuacji życia w obliczu entropii i śmierci, o ile pożywienie odnawia materialną substancję ciała i dostarcza cech pozytywnych (ciepło, wilgoć, światło itp.), na których opiera się życie.”  Z tej definicji wynika, że żywność powinna zachowywać cechy Ormazdejskie. Jest to zgodne z przekonaniami o dobroczynnych zwierzętach, ponieważ mają one cechy Ohrmazdejskie. Oczywiście Zoroastryjczycy wierzą zatem, że należy unikać żywności zawierającej cechy arymaniczne. Jedzenie zawierające cechy arymaniczne jest destrukcyjne i musi zostać wydalone z organizmu poprzez wypróżnienie, zanim wyrządzi znaczną szkodę. Jest to reprezentatywne dla motywu zoroastryjskiego, mówiącego, że odchody i zepsute mięso i padlina są dla zoroastryjczyków toksyczne. Po ustaleniu, że odchody i nieświeże i zepsute mięso są źródłami zanieczyszczeń, można zrozumieć, dlaczego do niedawna zaratusztrianizm wymagał, aby nie kupować ani nie jeść żywności przygotowanej przez nie-Zoroastrian. Jak wyjaśnia Jamsheed Choksy w swojej książce Purity and Pollution in Zoroastrianism: Triumph over Evil, ta starożytna zasada dziś nie obowiązuje, ale społeczności diaspory zoroastryjskiej w Indiach przetrwało najwięcej rytuałów dotyczących pokarmów zbliżając je do pojęcia koszerności u żydów. Uważano, że kontakt z nie-Zoroastryjczykami powodował rytualną nieczystość, Zoroastryjczycy obcujący z niewierzącymi musieli przejść dziewięciodniowe oczyszczenie. Jeszcze w 1875 roku zoroastryjskiemu mężczyźnie i jego córce odmówiono wstępu do świątyni ognia w Bombaju, dopóki nie przeszli oczyszczenia, aby odzyskać czystość utraconą w wyniku spożycia posiłku

Różne pokarmy jak i w innych kulturach i religiach spożywa się rytualnie, lub tworzą one symboliczną oprawę obchodzonych świąt i rytuałów, ze względu na swój kolor, smak, i inne cechy. Zaratusztrianie mają bardzo rozbudowane tradycje pokarmów związanych ze świętami i rytuałami, każda okazja jest dobra by świętować i ucztować.

ŚWIĘTE I SYMBOLICZNE POKARMY

Istnieją dwa główne elementy przestrzegane podczas Gahambarów:

1. Ceremonia religijna (liturgia) składająca się z Afringan, Baj, Yasna, Visperad i Pavi.

2. Wspólne dzielenie się jedzeniem.
Gahambary uważane są za najważniejsze i pomyślne święta religii Zoroastrian po Naovruz Nowym roku zaratusztriańskim. Obchodzą sześć Gahambarów, każdy ku czci jednego z bytów świata stworzonych przez Ahura Mazdę, takich jak niebo, woda, ziemia, rośliny, bydło i człowiek. Każdy Gahambar obchodzony jest przez pięć dni z wielkim honorem i dumą. Z tej okazji przygotowywane i rozdawane są między ludźmi różne potrawy, a także rozdawane potrzebującym. Ghambar Nu Papeta Ma Goszt to tradycyjny przysmak parsi przygotowany specjalnie z okazji Gahambarów. Przygotowuje się go z mięsa zmieszanego z pastą Masala i pomidorami. W tradycji irańskiej jednym z dań przygotowywanych na gahanbar jest zupa zwana ausz (Aasz) Inna okazja do przygotowania  Aash , gdy członek rodziny wybiera się w podróż, zwłaszcza długą i ważną, np. Imigrację, pielgrzymkę, wojnę itp. Uważa się, że przygotowanma przynieść podróżnikowi szczęście i zdrowie.. Do zupy podaje się smażony chleb zwany sirogiem.

NOWRUZ

1. Samanu
Samanu to słodka pasta sporządzona w całości z kiełkującej pszenicy (młodych zielonych pędów pszenicy), przygotowana specjalnie na  Nowruz  (początek wiosny) w dużym garnku i stanowi jeden z siedmiu symbolicznych elementów stołu Haft-Seena. Ta słodka pasta wytwarzana jest nie tylko w Iranie, ale w całym kulturowym regionie Iranu, w Tadżykistanie, Afganistanie i wszędzie tam, gdzie obchodzony jest Nowruz.

2. Zielone danie na pierwszy dzień wiosny
Irański Nowy Rok zbiega się z pierwszym dniem wiosny, 21 marca . Według wierzeń Irańczyków pierwszym posiłkiem tego dnia powinno być coś zielonego, sporządzonego z warzyw. Zieleń w tradycji irańskiej to kolor wiosny i ożywiającej przyrodę oraz celebracja życia po długiej i ciemnej zimie. Typowym daniem na ten dzień jest mieszanka ryżu i ziół (zwykle kolendry, kopru, szczypiorku lub szalotki, kozieradki i pietruszki), którą podaje się z rybą.

Co ciekawe, tradycja ta jest szanowana także wśród irańskich chrześcijan, a obiad wigilijny i wielkanocny w Iranie to danie z warzyw, najczęściej ziół i ryżu podawane z rybą.

3. W niektórych regionach przygotowuje się omlet z warzywami, zwany Koukou Sabzi . Cechą wspólną wszystkich tych posiłków jest zielony kolor i warzywa jako główne składniki.

4. W Indiach podawane są także jako danie główne dar-chawal (ryż dal) i gulasz z baraniny, soczyste kawałki rawas bez kości gotowane na parze,

salli marghi,

a także inne, salli marghi, foliowego kurczaka, akuri, krem, lody i ciasto czekoladowo-lawowe, wino palmowe lub toddy, aby ochłodzić spieczone gardła. „

JALDA

Świętujemy najdłuższą noc w roku ( Yalda ) z arbuzem, granatem, orzechami i suszonymi owocami. Yalda to kolejna irańska tradycja, której początki sięgają wieków przed wejściem islamu do Iranu. Jest to święto światła i niektórzy mogą powiązać je z narodzinami Mitry . Ostatnia noc jesieni, zwykle około 21 grudnia .

To święto, wciąż dość ważne i znaczące dla wszystkich Irańczyków, niezależnie od ich wiary czy pochodzenia etnicznego, obchodzone jest z użyciem specjalnych potraw. Warto zwrócić uwagę na czerwone owoce, takie jak granaty, które są oficjalnym symbolem tej nocy i ostatnie arbuzy lata, a także suszone owoce i orzechy, które są nieodłącznym składnikiem irańskich świąt.

Sadab (zoroastryjskie jedzenie rytualne)

Danie to nie jest zbyt znane, nawet Irańczykom. Sadab lub Ruta , to roślina będąca głównym składnikiem tego rytualnego dania. Warzywo sadzi się zwykle w ogrodach domów Zoroastrian. Liście ruty miesza się z czosnkiem i miętą, smaży na oleju z kurkumą, octem i wodą i podaje z pieczywem. Podczas ceremonii zoroastryjskich, szczególnie Gahambarów , tę mieszaninę umieszcza się w metalowej misce przed kapłanem podczas ceremonii. Po zakończeniu ceremonii jeden z członków społeczności rozdaje żywność uczestnikom.


Chałwa (słodka potrawa na gorzkie okazje)
Śmierć jest największą tajemnicą życia i wiąże się z wieloma tradycjami i zwyczajami w różnych kulturach. Jak w każdej innej kulturze, śmierć jest bolesnym wydarzeniem dla rodziny i przyjaciół. W Iranie ceremonie pogrzebowe są traktowane bardzo poważnie i pokazują szacunek i znaczenie zmarłego. Uroczystości odbywają się w dzień pogrzebu, w 3 dniu po pogrzebie, w 7 i 40 dniu, a później coroczne uroczystości.

W Iranie głównym posiłkiem podawanym rodzinie zmarłego lub osobom przybywającym na pogrzeb i wszystkie wymienione uroczystości jest chałwa .

Chałwa to gęsta, słodka potrawa, zwykle składająca się z daktyli lub mąki pszennej, cukru i wody różanej. Istnieje wiele wyjaśnień tej tradycji, niektórzy uważają, że data jest owocem drzewa, które jest zawsze zielone i symbolizuje życie wieczne dla duszy zmarłego. Niektórzy uważają, że słodycz chałwy może pomóc rodzinie zmarłego nabrać sił i nie zemdleć ze smutku i bólu. Jakikolwiek jest powód, ta słodka i pyszna pasta jest jednym z głównych symboli pogrzebu.

Suszona żywność

Oprócz gorących posiłków spożywanych w gahambarach, uczestnikom rozdawane są suszone owoce i orzechy zwane ajil lub lork/lorg, które można zabrać ze sobą. Ajil / lork to mieszanka siedmiu (siedem to liczba pomyślna) suszonych orzechów i owoców: pistacji, prażonego groszku, migdałów, orzechów laskowych, fig, moreli i rodzynek (keshmesh). Niektóre substytucje dokonywane są w zależności od lokalizacji, dostępności, smaku (słone lub słodkie) i preferencji rodziny. Możliwymi substytutami są prażone nasiona dyni (tokhmeh kadoo), prażone nasiona melona (tokhmeh hendooneh), orzechy włoskie, orzechy nerkowca i suszona morwa (tut).

Ajil jest czasami nazywany adżil-e moszkel-gosza, co oznacza orzechy rozwiązujące problemy lub adżil-e moszkel-goszan, co oznacza orzechy łagodzące problemy.

SEDREH PUSZI (NAVJOTE)

„Ses”

u Parsów jest najważniejszym symbolem pomyślności wśród Parsów. Jest to okrągła metalowa taca o różnych kształtach i rozmiarach, obecna przez cały czas w domu Parsów, zwłaszcza przy pomyślnych okazjach. Ses na ogólne okazje jest mały, a Ses na specjalne okazje, takie jak śluby i Navjotes, jest duży. Ses to kolekcja przedmiotów symbolizujących pomyślność:

SACE (Sas) Iran

Zoroastryjczycy w Iranie bywają prostej wersji sace, podobnej do ceremonialnej tacy kapłańskiej. Na tacy mogą znajdować się następujące przedmioty: afarganju lub afargani – przenośna urna lub kadzielnica do rozpalenia drewna, trochę drewna i kadzidła do ognia, pojemnik na wodę różaną, lustro, głowa cukru, owoc granatu i wszelkie inne elementy, które użytkownik może chcieć dodać.

Irańscy Zoroastryjczycy często umieszczają wszystkie artykuły i przedmioty używane podczas ceremonii na rozłożonym białym onrusie (sofreh) na podłodze lub na stole.  (Sace stosuje się je także do urządzenia domowego ołtarza). 

Budowa

Sace składa się z metalowej tacy z okrągłym brzegiem i pasujących akcesoriów wykonanych ze stali nierdzewnej, lub srebra. Akcesoria są umieszczone na tacy. Sace i jej akcesoria mogą być proste lub mogą być znakomicie wykonane, często stanowiąc część rodzinnej pamiątki.

Symbolika – Amesza Spenta

Komponenty i akcesoria

O ile to możliwe, pożądane jest reprezentowanie wszystkich siedmiu elementów stworzenia, które z kolei reprezentują Spenta Mainyu i sześć Amesha Spentas (archaniołowie, którzy są strażnikami stworzenia).

Siedem elementów jest przedstawionych w następujący sposób:
• Praktykujący reprezentuje Spenta Mainyu;
• Mleko, jogurt lub produkty wykonane z produktów mlecznych reprezentują życie zwierząt i Amesha Spenta Vohu Mano;
• Ogień reprezentuje wieczny płomień, ogień duchowy i Amesha Spenta Asha;
• Metal w naczyniach reprezentuje niebo i Amesha Spenta Khshathra;
• Dom lub miejsce reprezentuje ziemię i Amesha Spenta Armaiti;
• Woda reprezentuje wodę, środowisko i Amesha Spenta Haurvatat, oraz
• Kwiaty i owoce reprezentują roślinność i Amesha Spenta Amertat.

Komponenty i akcesoria mogą obejmować:

Sace – okrągła metalowa taca z wysokim brzegiem, wystarczająco duża, aby pomieścić akcesoria i przedmioty rytualne.

Aferganyu lub afargani – urna lub kadzielnica na drewno, która jest częścią zestawu i która często jest umieszczana na zewnątrz tacy ze względu na przestrzeń. Niektórzy praktykujący rozpalają ogień węglem drzewnym, który tworzy złoże żarzących się węgli, na których umieszczane są drzazgi i krótkie kawałki drewna.

Devo (Divo) lub świece, lampa naftowa.

Gulabaz (zwany także golabusem), pojemnik z długą szyjką na wodę różaną. Ważne jest, aby materiał, z którego wykonany jest gulabaz, nie reagował i nie zmieniał swojej barwy ani koloru wody różanej.

U Parsów – Pigani metalowy pojemnik zawierający cynobr, czyli proszek kunkun, z którego po dodaniu wody robi się pastę. Pastę nakłada się na czoło w formie znaku tila .

Soparo (lub paro lub sopara), rożek symbolizujący górę słodyczy, przeznaczony do przechowywania cukru kamiennego (khadi sakar) lub płaskich krążków cukru zwanych patasa lub, jeśli o to chodzi, dowolny przedmiot składający się z głównie z cukru. Jednak obecnie soparo często pozostawia się puste, a jego obecność na sace jest symboliczna.

Soparo może być rozwinięciem irańskiego Kalleh Ghand , rożka z litego cukru kamiennego owiniętego w folię. Zamiast być przedmiotem rytualnym na tacy, Ghand jest czasami wręczany osobie lub osobom będącym przedmiotem ceremonii. Kolor folii jest zielony lub zielono-złoty. Czasami dodaje się motyw farohar .

Wybrane pozycje z poniższej listy sace. Przedmioty na sace będą się różnić w zależności od domu i okazji.

[W ołtarzu domowym kielich afarganyu lub ogień można postawić obok miseczki, siedząc na osobnej tacy.]

Jeśli sace używane są w rytuale achu michu, akcesoriami są zazwyczaj pojemniki na przedmioty, które będą używane w rytuale. Po raz kolejny przedmioty różnią się znacznie w zależności od preferencji osoby wykonującej rytuał, dostępności przedmiotów, wielkości tacy i wagi zestawu – ponieważ tacę niesie często asystent. Jeżeli nie ma asystenta, tacę wraz z zawartością kładzie się na stole obok osoby wykonującej rytuał.

Rzeczy
– różne u parsów i w Iranie

W zależności od okazji i pożądanej symboliki, przedmioty na tacy i ich pojemniki (zwykle metalowe, czasem szklane) mogą obejmować:

• Drewno : dowolne bardzo suche drewno, które dobrze się pali i nie wytwarza nadmiernego dymu. Drzewo sandałowe, zwane sukhar, było tradycyjnym drewnem używanym przez indyjskich Zoroastrian. W Azji Środkowej dostępne są drewno jałowca i platanu (Chenar).  .
• Loban lub kadzidło. Czasami loban posypuje się płonące drewno, aby nadać mu zapach, który w połączeniu z płonącym drzewem sandałowym może stworzyć szczególnie aromatyczny i kojący zapach. Uważa się, że aromat i dym mają właściwości dezynfekujące. Indyjscy Zoroastryjczycy mają tradycję zwaną „loban feravu”, co oznacza „oprowadzanie lobanu”. Tutaj praktykujący chodzi po domu, trzymając przenośne afarganyu z małym paleniskiem na drewno, do którego dodano loban. Ortodoksi będą wykonywać ten rytuał raz lub dwa razy dziennie.
• Woda zawarta w aakutli , metalowy kubek, który zwęża się, a następnie rozszerza u góry do okrągłej krawędzi bez dziobka (symbolizującej czystość, świętość i doskonałość).
• Jajko ( symbolizujące życiodajną siłę).
• U Parsów – Kokos ( u Parsów symbolizujący świat wewnętrzny i zewnętrzny).
• Surowe, suche ziarna ryżu w małym metalowym pojemniku (symbolizującym obfitość).
• U Parsów – Suszone daktyle zwane kharakiem w pojemniku (symbolizujące odporność).
• Duże (wielkości kęsa) kryształki cukru zwane sakar (khadi sakar) w szklance lub pojemniku lub różne cukierki (symbolizujące słodycz). Przedmioty wykonane z cukru są zwykle używane przy szczęśliwych okazjach.
• Inne formy cukru: cukierki lub tradycyjna patasa (również orkiszowa batasa lub batasha) – krążki cukru. ( przepis poniżej).
  
  (Patasa nie należy mylić z ciastkiem/ciastkiem popularnym wśród indyjskich parsów i irańskich Zoroastrian. Indyjscy Zoroastrianie rozróżniają te dwa rodzaje cukru, nazywając je patasa, a ciastko batasa.
• Płatki róż (rozłożone na tacy i symbolizujące szczęście) w Iranie róże w wazonie.
• Niełuskane migdały (symbolizujące cnotę i uczciwość).
• U Parsów – Cynober symbolizujący naczynie świętości).
• Granat (symbolizujący nieśmiertelność).
• Orzechy pistacjowe (symbolizujące jędrność) lub różne orzechy.
• Srebrne i złote monety (symbolizujące bogactwo).
• U Parsów – Girlanda z kwiatów ( tylko u parsów, toran , z białych i czerwonych kwiatów, z przeplatanymi nagietkami i liśćmi mango (symbolizującymi radość).
• U Parsów – – Orzech betelu lub supari . (symbolizujący siłę) [Orzech betelu jest owocem wysokiej i smukłej palmy, Areca catechu Linnaeus, pochodzącej z południowo-wschodniej Azji. Orzechy betelu działają podobnie jak kawa, a związkiem stymulującym zawartym w orzechach jest arekolina, alkaloid. Sproszkowany orzech betelu podawany w syropie to uznany sposób na pozbycie się tasiemców z jelit. Regularne żucie orzechów betelu jest znaną przyczyną raka jamy ustnej. Użycie orzechów i liści betelu w rytuałach zoroastryjskich zostało w całości zapożyczone z indyjskich zwyczajów i nie stanowi części tradycji irańskiej ani środkowoazjatyckiej.]
• U Parsów – Paan odchodzi. (symbolizujący elastyczność) [Chociaż liść jest również nazywany liściem betelu, pochodzi z innego gatunku rośliny niż orzech betelu. Roślina liściasta betelu nie jest palmą ani członkiem rodziny areków. Jest raczej członkiem rodziny dudziarzy (pieprzowych).]
• Wszelkie zielone liście (symbolizujące pożywienie).