RELIGIA TO ZŁO?

Sprowokował mnie do napisania tego tekstu, tekst który przez chwilę pojawił się na naszych stronach, Facebooka, a potem tajemniczo zniknął cytuję kluczowy fragmenty

„Historia i współczesność dostarczają niezbitych dowodów na to, że religie – te systemy wierzeń, mające na celu prowadzenie ludzkości ku wyższym wartościom – stały się źródłem ogromnego zła i niewypowiedzianych krzywd. Od krwawych krucjat, przez okrucieństwo inkwizycji, po współczesne dżihady, prześladowania Rohingja w Mjamie, historie te są przepełnione ofiarami wojen religijnych.

Nie wolno nam również zapominać o subtelniejszym, lecz równie niszczycielskim wpływie religii: mentalnych więzach, jakie nakłada ona na swoich wyznawców poprzez manipulacje, straszenie piekłem, czy szantaż emocjonalny. Wiele osób wychowanych w rygorystycznych dogmatach walczy z poczuciem winy, lękiem i wewnętrznymi konfliktami przez całe życie.
 
Przykłady takie jak inkwizycja, której ognie pochłonęły życie tysięcy niewinnych ludzi, oskarżonych o herezję, czy współczesne działania terrorystyczne w imię „świętej wojny”, pokazują mroczną stronę religii.
 
Jednakże, historia i współczesność pokazują, że w praktyce religie zazwyczaj były i są wykorzystywane w sposób, który prowadzi do cierpienia, konfliktów i stagnacji duchowej. ” 
 
Ta argumentacja pojawia się w atakach na religię, głównie katolicką, bo taką przeciętny uczestnik dysput facebooka zna właściwie jedynie. Charakterystyczną cechą  większości tego typu tekstów jest, albo zupełny brak liczb czy statystyki, nie mówiąc o podaniu źródeł, a jeśli już to YOUTUBE, no czasem Wikipedia bardzo wybiórczo. Do znudzenia powtarzane są ogólniki w stereotypowe argumenty, Jednym tchem: dżihad, krucjaty, inkwizycja, konkwistadorzy, stosy palenie czarownic. Czytelnik tego typu tekstów ma dorozumiewać, że twórca tego typu elaboratów mógłby nam opowiedzieć więcej o tych potwornościach jakie powoduje religia i podać liczby i kolejne przykłady, ale czytelnik akceptuje zwykle te hasła bez zastrzeżeń, bo albo wie mniej, albo niewiele więcej. A jak było i jest naprawdę spróbuję odpowiedzieć trochę szerzej, kierując to do czytelnika jak mniemam ciekawego i poszukującego Prawdy tak cenionej prze z Zaratusztrian.

WOJNY RELIGIJNE, KRUCJATY, DŻIHAD, ŚWIĘTA WOJNA

A. Definicja wojny religijnej

Zacznimy od tego że niektórzy naukowcy kwestionują zastosowanie terminu wojny religijne, po części dlatego, że samo słowo „religia” jest trudne do zdefiniowania, co stwarza szczególne wyzwania, gdy próbuje się zastosować je do kultur niezachodnich.

Po drugie, argumentowano, że religię trudno wyodrębnić jako czynnik i często jest tylko jednym z wielu czynników powodujących wojnę. Na przykład wiele konfliktów zbrojnych może być jednocześnie wojnami o sukcesję i wojnami na tle religijnym, gdy dwóch rywalizujących ze sobą pretendentów do tronu reprezentuje także przeciwne religie. Przykładami są wojna trzech Henryków i sukcesja francuskiego Henryka IV podczas francuskich wojen religijnych , wojna heska i wojna o sukcesję Jülichów w okresie reformacji w Niemczech oraz powstania jakobickie (w tym –wojny jakobickie) w okresie reformacji w Wielkiej Brytanii i Irlandii.

John Morreall i Tamara Sonn (2013) argumentowali, że ponieważ wśród uczonych nie ma konsensusu co do definicji „religii” i nie ma możliwości odizolowania „religii” od pozostałych bardziej prawdopodobnych wymiarów motywacyjnych (społecznych, politycznych i ekonomicznych); Uważają, że nazywanie jakichkolwiek brutalnych wydarzeń mianem „religijnych” jest niewłaściwe.

Definicja „wojny religijnej” i zastosowanie religii do wojny mają silny wpływ na to, ile wojen można właściwie nazwać „wojnami religijnymi”, a tym samym na to, jak powszechne były wojny religijne w porównaniu z innymi wojnami.

Według Kalevi Holsti (1991, s. 308) który skatalogował i podzielił wojny od 1648 do 1989 na 24 kategorie „kwestii, które wywołały wojny”, 

„ochrona [współbraci] religijnych ” (współwyznawców) była (jedna z) głównych przyczyn,

• 14% wszystkich wojen w latach 1648–1714,
• 11% w latach 1715–1814,
• 10% w latach 1815–1914 i
• 0% w latach 1918–1941 i 1945–1989. 
  
  Ponadto stwierdził, że „zjednoczenie etniczne/religijne/ irredenta ” jest (jedną z) głównych
• 0% wszystkich wojen w latach 1648–1714 i 1715–1814,
• 6% w latach 1815–1914,
• 17 % w latach 1918–1941 i
• 12% w latach 1945–1989. [21]

W swojej Encyklopedii wojen z 1997 r . Autorzy Charles Phillips i Alan Axelrod udokumentowali
1763 znaczących wojen w historii świata, z czego
121 znalazło się w indeksie w kategorii „wojen religijnych”. 

Niektórzy komentatorzy doszli do wniosku, że tylko 123 wojny (7%) z tych 1763 wojen miały zasadniczo podłoże religijne. 
Andrew Holt (2018) podaje nieco skorygowaną liczbę 121, z podaną w Encyklopedii Wojen.

The Encyclopedia of War , pod redakcją Gordona Martela, kierując się kryterium, że konflikt zbrojny musi obejmować jakieś jawne działania religijne, stwierdza, że
6% wojen wymienionych w ich encyklopedii można nazwać wojnami  religijnymi.

Jak widać odsetek wojen toczonych z powodów religijnych jest nikły w porównaniu z innymi przyczynami. Pytanie wiec czy może były bardziej krwawe? Jeśli uda się nam mniej więcej zdefiniować co to jest wojna religijna, to mówiąc o ich skali w historii najistotniejszym argumentem za tezą o ich wyjątkowo krwawym charakterze jest bezwzględnie liczba zabitych. Część zwolenników tej tezy powołuje się na krwawe krucjaty sugerując, że wszystkie wojny religijne były równie okrutne, a liczba ich ofiar przewyższała, liczbę poległych w  wojnach toczonych z innego powodu. Rzucane są różne czasem przerażające skalą liczby, ale rzadko z podaniem jakichkolwiek źródeł, nie mówiąc już o próbie analizy porównawczej. Dużym problemem w ustalaniu faktów w tej dziedzinie, jest to, że wszystkie te liczby są szacunkami, a ich rozpiętość jest często absurdalna. Każda ze stron umniejszała straty własne, wyolbrzymiając wielkość armii i straty przeciwnika.

Tym niemniej spróbowałem zestawić liczby zabitych w wojnach religijnych z wojnami toczonymi z innych dowodów. Gdzie się dało sygnalizuję źródło. Podaję tylko takie wojny lub ich duże sekwencje (np Krucjaty) gdzie liczba zabitych szacowana jest na nie mniej niż 1 milion. W części przykładów podaję liczby pośrednie lub cząstkowe , albo rozbieżności w szacunkach różnych naukowców.

Wydzieliłem także temat Konkwisty i wojen z Indianami ponieważ poza wojną niekoniecznie o charakterze religijnym pojawia się tam problem masowej eksterminacji dokonanej jakoby z powodów religijnych.

Pragnę również zastrzec, że absolutnie nie chcę umniejszać ich okropieństwa, usprawiedliwiać ich, lub lekceważyć nawet jeśli liczba ofiar była relatywnie niewielka lub mniejsza niż w innych wojnach.

LICZBY ZABITYCH W WOJNACH RELIGIJNYCH

PODBÓJ MUZUŁMAŃSKI

bardzo trudno znaleźć jakiekolwiek wiarygodne udokumentowane liczby. Żródła indyjskie podają kilkudziesięciomilionowe liczby zabitych w czasie inwazji islamu na indie, ale ich nie cytuję, ze wzgłedu na całkowicie publicystyczny ich charakter

KRUCJATY NA BLISKIM WSCHODZIE

• Wojny arabsko-bizantyjskie e 629–1050 2 000 0000 źródła kroniki bizantyńskie
• Jedna ze współczesnych relacji syryjskich wspomina o śmierci 50 000 osób w jednej bitwie w
• Syrii. Inne źródło, Kronika Chuzistanu, datowana na lata 660-te XX wieku n.e., to anonimowy
• tekst chrześcijański, Nestorianin, który mówi o wymordowaniu przez muzułmanów nie mniej niż 100 000 Bizantyjczyków w Egipcie,
• 661 n.e. – Sporna sukcesja kalifatu: Ali stracił 25 000; Moawiyah (Muawiya) stracił 45 000
• Podbój Jemenu: 1200 muzułmanów ok. w pierwszym ataku; 10 000 niewiernych
• Bitwa pod Cadesią: 7500 Saracenów
• 635 n.e. – Bitwa podbijająca Syrię: 470 Arabów + 50 000 Rzymian k
• 636 n.e. – Bitwa pod Jermukiem: pochowano 4030 muzułmanów
• 638 n.e. – 3000 obrońców k podczas oblężenia Allepo.
• 642 n.e. – Oblężenie Aleksandrii: 23 000 Saracenów
• Bitwa pod Xeres w Hiszpanii: 16 000 Saracenów
• Oblężenie Konstantynopola: 30 000
• 838 n.e. – Oblężenie Amorium: 70 000 muzułmanów i 30 000 chrześcijan.
• Motassem poświęca życie 200 000 osób9
• 29 n.e. – bunt Karmatów w Arabii: 20 000 pielgrzymów pozostawionych na śmierć na pustyni; 30 000 zabitych
• Pierwszy najazd Turcji na Cesarstwo Wschodniorzymskie: 130 000 chrześcijan
• 1076 n.e. – Atsiz the Carizmian podbija Jerozolimę: 3000 osób zostaje zamordowanych
• 817-837 n.e rzeź ćwierć miliona ludzi…” (Percy Molesworth Sykes, A History of Persia , s. 80)
• ŁĄCZNIE: 698 200 wymienionych tutaj wycinkach danych

Poniżej znajdują się różne szacunki dotyczące ofiar śmiertelnych w czasie krucjat na wschodzie, z grubsza obejmujące okres od 1095 do 1291 roku. Skrajny zakres liczb, od jednego miliona do dziewięciu milionów, sugeruje daremność prób ustalenia takiej liczby z jakąkolwiek precyzją. 

Współcześni historycy krucjat raczej nie sporządzają takich szacunków ani nie ufają takim szacunkom , ponieważ są sceptyczni co do możliwości policzenia zgonów uczestników w tak długich okresach czasu (prawie 200 lat) z jakąkolwiek precyzją. Niemniej jednak takie liczby są często cytowane w mediach lub w Internecie i prawdopodobnie są to ich źródła (przedstawione od najniższej do najwyższej).

• John Shertzer Hittell – 1 000 000 osób.
• Fredric Wertham – szacuje, że w krucjatach zginęło ogółem 1 000 000 osób.
• Charles Mackay 2 000 000 Europejczyków.
• Matthew White – 3 000 000 osób.
• Fielding Hudson Garrison – 3 000 000 osób.
• Henry William Elson – 5 000 000 osób.
• „John M. Robertson – 9 000 000 osób.
   Większość zabiła nędza i chroniczna zaraza;

1209-1229 r. KRUCJATA PRZECIWKO ALBIGENSOM I KATAROM(*

Tatz, Colin Martin ; Higgins, Winton (2016). Skala ludobójstwa .
ABC-CLIO . ISBN 978-1-4408-3161-4.
nie mniej 200 000
Robertson 1902 , s. 1. 254.
najwyżej 1 000 000
* zobacz temat ludobójstwo reilgijne

711 -1492 R. REKONKWISTA W HISZPANII I PORTUGALII (*)

Wikipedia angielska podaje nieautoryzowaną wersję że Rekonkwista pociągnęła za sobą
7 000 000, w okresie od 711–1492 r’
(*) PODBÓJ AMERYKI KONKWISTA HISZPAŃSKA – PATRZ TEMAT WYDZIELONY

1526-1791 r. Wojny Habsbursko  – Osmańskie (**) 900 000 – 1 000 000 zbitych
Wojny osmańsko-habsburskie toczyły się od XVI do XVIII wieku pomiędzy Imperium Osmańskim a monarchią Habsburgów, czasami wspieraną przez Królestwo Węgier, Rzeczpospolitą Obojga Narodów i Hiszpanię Habsburgów. Wojny zdominowały kampanie lądowe na Węgrzech, w tym w Transylwanii (dziś w Rumunii) i Wojwodinie (dziś w Serbii), Chorwacji i środkowej Serbii.

(**) Z zastrzeżeniem że sojusznikami muzułmńskimi były także państwa chrześcijańskie: Francja, Mołdawia, Wołoszczyzna, Księstwo Siedmiogrodzkie, Hetmanat Kozacki, Korsykanie i Węgrzy, klasyfikacja jest więc warunkowa.

1562–1598 FRANCUSKIE WOJNY RELIGIJNE
2 000 000–4 000 000 Wikipedia angielska podaje nieautoryzowaną wersję
1618–1648 R. WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA W EUROPIE
4 000 000–12 000 000 ZABITYCH w Wikipedia Angielska autoryzowana liczba
WOJNA Z TERRORYZMEM
4,5–4,6 mln+ zabitych 

WOJNA Z TERORYZMEM

„Koszt ludzki wojen po 11 września: bezpośrednie ofiary wojenne w głównych strefach działań wojennych, Afganistanie i Pakistanie (październik 2001 – sierpień 2021); Irak (marzec 2003 – sierpień 2021); Syria (wrzesień 2014 – maj 2021) ); Jemen (październik 2002 – sierpień 2021) i inne strefy działań wojennych po 11 września” . Koszty wojny . Źródło 10 września 2021 r .

Berger, Miriam (15 maja 2023). „Z raportu wynika, że ​​wojny po 11 września spowodowały śmierć około 4,5 miliona osób” . „Washington Post” . Zarchiwizowane od oryginału w dniu 29 maja 2023 r.

Savell, Stephanie (15 maja 2023). „Jak śmierć przeżywa wojnę: odbijający się wpływ wojen po 11 września na zdrowie ludzkie” (PDF) . Koszty wojny . Instytut Spraw Międzynarodowych i Publicznych Watsona. (ponad 937 000 zgonów bezpośrednich, 3,6–3,7 mln zgonów pośrednich)

Co najmniej 38 mln osób wysiedlonych

Jak widać z powyższego zestawienia trudno jest zakwalifikować po wojnie 30 letniej jakikolwiek konflikt zbrojny jak wojnę religijną, Dopiero w XXI wieku pojawia się problem wojny z terroryzmem, który nie do końca jest wojną religijną, a część uczonych kwalifikuje go jako wojnę kultur, czy cywilizacji. Warto też zwrócić uwagę na wielkość liczb. Nawet długotrwałe konflikty religijne trwające kilkaset lat nie przekroczyły raczej 10 milionów zabitych. Kontrastują z tym liczby ofiar wojen niereligijnych gdzie przeciętnie liczny często przekraczają milion zabitych, a porażające są liczne przypadki gdzie mamy do czynienia ze skalą kilkudziesięciu milionów, często  w relatywnie krótkim czasie. Doprawdy w tej skalo horroru wojennego krucjaty i dżihady wypadają zadziwiająco blado.

ZABICI W WOJNACH O CHARAKTERZE NIERELIGIJNYM

264 p.n.e. – 146 p.n.e  Wojny punickie 1 620 000–1 920 000+
91 p.n.e. – 30 p.n.e  Rzymskie wojny domowe 3 000 000+
Wojny żydowsko rzymskie 1 270 000–2 000 000

Dynastia Xin/Bunt Czerwonych Brwi (przerywanie dynastii Han: 9-24 n.e.)
 Dan Usher twierdzi, że populacja spadła z 58 milionów w 2 roku n.e. do 15,1 miliona w 31 roku n.e., co oznacza stratę 43 milionów . ( Ekonomia polityczna (Blackwell, 2003) s. 12)

(189-280 n.e.) Wojny Trzech Królestw  34 000 000

Rafe de Crespigny, „Trzy królestwa i zachodni Jin: historia Chin w trzecim wieku naszej ery” (2003) [ http://www.anu.edu.au/asianstudies/decrespigny/3KWJin.html %5D: The Han census roku 140 n.e. liczyło 9,7 mln gospodarstw domowych i prawie 50 mln osób zamieszkujących imperium. Kiedy dynastia Jin policzyła mieszkańców zjednoczonego imperium w 280 roku n.e., po stuleciu wojny domowej, spis wykazał jedynie 2,5 miliona gospodarstw domowych i 16 milionów osób. [strata 34 milionów ]

(756-763 n.e.) Chiny Bunt w Lushan 13 000 000

1209 – 1227 PODBOJE DŻYNGIS CHANA 37 000 000 – 60 000 000

ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA Podboje Czyngis-chana spowodowały śmierć około
40 milionów ludzi,

szczególnie dotykając Chin i obszaru dzisiejszego Iranu.  Szacuje się, że około 11 procent światowej populacji zginęło podczas najazdów mongolskich lub bezpośrednio po nich , co stanowi około  37,750 000–60 000 000 ludzi w Eurazji . Wydarzenia te są uważane za jedne z najbardziej śmiercionośnych aktów masowego mordu w historii ludzkości. √Wielka wielka księga strasznych rzeczy: ostateczna kronika 100 najgorszych okrucieństw w historii (WW Norton, 2012)

1337-1453 Wojna stuletnia Francja Anglia 3 000 000]

Straty na polu bitwy w języku angielskim i francuskim: 185250 (Sorokin)
Całkowita utrata:Philip Pregill, Krajobrazy w historii , wyd. 2: Ludność Francji rozpoczęła się ok. 19M; do końca wojny stuletniej spadła o jedną trzecią.[tj. strata ok. 6,3 miliona]
Frederic J. Baumgartner, Francja w XVI wieku : Ludność Francji 20 mln w 1340 r., 10 mln sto lat później.
[strata 10 milionów]
Henry Heller, Praca, nauka i technologia we Francji 1500-1620 : 17M na początku XIV wieku; 9M w 1440 r. [utrata 8 milionów]
UWAGA: Okres ten obejmuje również czarną śmierć, więc nie wiadomo, jaka część tego spadku populacji była związana z wojną
ANALIZA: Zwykle mówi się, że czarna śmierć zabiła 1/3 dotkniętej nią populacji, więc możemy się domyślić, że Francja powinna stracić 5,7 mln z 17 mln Hellera, 6,3 mln z 19 mln Pregilla lub 6,7 mln z 20 mln Baumgartensa z powodu samej zarazy. Różnicę między tym a rzeczywistym spadkiem populacji można następnie przypisać 100YW. Oznaczałoby to, że wojna mogła zabić
0,0 mln (Presgill),
2,3 mln (Heller) lub 3,3 mln (Baumg.)

Podboje i wojny Timura Tamerlana (1369-1405) 12 000 000 do 20 000 000

 753 -753 n.e. Chiny  WOJNA DOMOWA TANG- 16 900 000

Spis powszechny przeprowadzony w roku 753 wykazał, że u szczytu średniowiecznej dynastii Tang ludność liczyła 52 880 488 mieszkańców. Po jedenastu latach wojny domowej spis ludności z 764 r. wykazał liczbę 16 900 000 osób.

1600-1650 – Podbój Manchu Chiny 25 000 000

Colin McEvedy, Atlas historii światowej populacji (1978): Podbój Manchu kosztował Chiny 25 milionów ludzi, czyli jedną szóstą populacji
 

kolejne pozycje na podstawie angielskiej Wikipedii

1592–1598 Japońskie najazdy na Koreę 1 000 000

1655–1660 lub 1648–1667 Potop Szwedzki Polska 3 000 000

1658–1707  Wojny Mogołów i Marathów – Indie 5 000 000

1701–1714  Wojna o sukcesję hiszpańską – 400 000–1 250 000
1756–1763 Wojna siedmioletnia 868 000–1 400 000

1771–1802  Bunt Tây Sơna – Chiny 1 200 000–2 000 000+

1803–1815 wojny napoleońskie 3 500 000–7 000 000

1808–1833 Hiszpańskie amerykańskie wojny o niepodległość 600 000–1 200 000+

1830–1903  Francuski podbój Algierii 595 665 do 1 095 665

1850–1864  Bunt Taipingów 20 000 000–70 000 000 Chiny

(1854–1856) Bunt Czerwonych Turbanów 1 000 000 Chiny
1856–1873  Bunt Panthaya 890 000–1 000 000

1861–1865  amerykańska wojna domowa Stany Unii kontra Stany Konfederacji 616 000 do ponad 1 000 000
(James Downs, „Ślepota na kolory w liczbie ofiar śmiertelnych wojny secesyjnej” zarchiwizowane 19 stycznia 2018 r. w Wayback Machine . Blog Oxford University Press, 13 kwietnia 2012 r. „Artykuł w New York Times z 2 kwietnia 2012 r. zatytułowany „Nowe szacunki zwiększają liczbę ofiar śmiertelnych wojny domowej” donosi, że nowe badanie zwiększa liczbę ofiar śmiertelnych z szacunkowych 650 000 do zdumiewających 850 000 osób. Choć ta nowa liczba jest przerażająca, nie odzwierciedla ona śmiertelności byłych niewolników podczas wojny. Gdyby uwzględniono w tej liczbie byłych niewolników, liczba ofiar wojny secesyjnej prawdopodobnie wyniosłaby ponad milion ofiar…”.

1862–1877 Bunt Dungana Chiny 8 000 000–20 000 000

1862–1867 Interwencja francuska w Meksyku 1 492 870
Meksykańscy Republikanie kontra Francja i Imperium Meksykańskie
1864–1870 Wojna w Paragwaju 300 000–1 200 000

Potrójny sojusz kontra Paragwaj
1870–1871 Wojna francusko-pruska 1 433 571

Francja kontra państwa niemieckie
1910–1920 Meksykańska rewolucja 1 000 000–3 500 000
Prorządowy kontra antyrządowy1914–1918

Pierwsza Wojna Swiatowa 17 000 000–40 000 000
Mocarstwa sprzymierzone kontra mocarstwa centralne
1917–1922 Rosyjska wojna domowa 7 000 000–12 000 000
Armia Czerwona i sojusznicy kontra Biała Armia i sojusznicy

1936–1939 Hiszpańska wojna domowa
Nacjonaliści kontra Republikanie 500 000–1 000 000

1937–1945 Druga wojna chińsko-japońska 20 000 000–25 000 000

Republika Chińska i sojusznicy kontra Japonia
1939 0 1945 II Wojna Światowa 70 000 000 – 85 000 0000

1950–1953 wojna koreańska 1 500 000–4 500 000

Korea Południowa i sojusznicy kontra Korea Północna i sojusznicy
1954–1962 Wojna algierska 400 000–1 500 000

Algieria kontra Francja

1955–1975 wojna wietnamska 1 300 000–4 300 000

1967–1970 Wojna domowa w Nigerii 1 000 000–3 000 000
Nigeria kontra Biafra

1971 Wojna wyzwoleńcza Bangladeszu 400 000–3 600 000+

1974–1991 Wojna domowa w Etiopii 500 000–1 500 000

1978 – obecnie Konflikt w Afganistanie 1 400 000–2 500 000
1980–1988 Wojna irańsko-iracka 500 000–1 500 000

1996 do dziś Wojna w Kongo ok 6 000 000

 
RELIGIA TO ZŁO? CZĘŚCI II  na następnej stronie Ludobójstwo Kościoła Katolickiego